Tο Σοβιέτ της Πετρούπολης, την Aνοιξη του 17
Η επανάσταση του Φλεβάρη 1917 στη Pωσία είχε γεννήσει ένα πολιτικό παράδοξο. Οι εργάτες και οι φαντάροι μέσα σε πέντε μέρες είχαν διαλύσει τον κρατικό μηχανισμό του τσάρου και είχαν πλέον όλη τη δύναμη στα χέρια τους. Ομως το σοβιέτ που συγκρότησαν στην εξεγερμένη Πετρούπολη αποφάσισε να παραδώσει την εξουσία σε μια κυβέρνηση αστών και “προοδευτικών γαιοκτημόνων”. Οι άνθρωποι αυτοί που έγιναν η “προσωρινή κυβέρνηση” της Ρωσίας το Μάρτη του 1917 ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα δεν θα το φαντάζονταν. Οι περισσότεροι δεν είχαν κάνει το παραμικρό ενάντια στον Τσάρο. Κάποιοι είχαν κρυφτεί κάτω από τα τραπέζια όταν οι εργάτες και οι στρατιώτες έφτασαν στο κτήριο της Δούμας. Πρωθυπουργός έγινε ένας μεγαλογαιοκτήμονας, ο πρίγκιπας Λβοφ. Υπουργός Εξωτερικών, ο Μιλιούκοφ, μέλος του αστικού κόμματος των Καντέτων, τον οποίο κοροϊδευτικά φώναζαν “Μιλιούκοφ απ' τα Δαρδανέλλια”, γιατί ήταν φανατικός πολεμοκάπηλος και υποστήριζε την κατάληψη της Ισταμπούλ. Υπουργός Βιομηχανίας έγινε ένας μεγαλοβιομήχανος της υφαντουργίας, ο Κονοβάλοφ. Τι είχε γίνει λοιπόν; Οι εργάτες είχαν πάρει την εξουσία από τον Τσάρο για να την δώσουν στους βιομήχανους και οι αγρότες για να την δώσουν στους γαιοκτήμονες;
Δεν ήταν ακριβώς έτσι. Τις πρώτες μέρες μετά την επανάσταση, ήταν περισσότερες οι φωνές που έλεγαν πως το ίδιο το Σοβιέτ της Πετρούπολης έπρεπε να πάρει την εξουσία. Ομως καμιά από τις οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις δεν υποστήριζε αυτό το σενάριο. Ταυτόχρονα είχαν αρχίσει οι πιέσεις. Τι θα κάνετε αν πάρετε την εξουσία; Θα σταματήσετε τον πόλεμο; Τι θα γίνει με την εθνική οικονομία; Μέσα στο ίδιο το σοβιέτ οι συσχετισμοί δεν ήταν ευνοϊκοί. Κυριαρχούσαν οι φαντάροι, οι περισσότεροι με αγροτική καταγωγή και πολιτικά άπειροι. Μικρές μονάδες φαντάρων εξέλεγαν ίσους αντιπροσώπους στο Σοβιέτ με μεγάλα εργοστάσια. Πολλές φορές αντιπρόσωποι ήταν αξιωματικοί που είχαν προλάβει να πηδήξουν στο τρένο της επανάστασης. Ετσι στις συνεδριάσεις του σοβιέτ ακούγονταν πολλά σημαντικά πράγματα, αλλά μπορούσαν ακόμα να επιβάλλονται μικροαστοί ρήτορες.
Οι μπολσεβίκοι, η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να αντισταθεί σ' αυτόν τον εκφυλισμό της επανάστασης, δεν φαινόταν να παίζει σημαντικό ρόλο στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό. Ετσι κι αλλιώς οι εργάτες ήταν μειοψηφία, οι μπολσεβίκοι ήταν μια μειοψηφία μέσα στους εργάτες και δεν ήταν από αυτούς που έτρεξαν να πιάσουν καρέκλα στο Σοβιέτ πριν καλά καλά σβήσουν οι φωτιές στα οδοφράγματα. Παράλληλα, η ηγεσία των μπολσεβίκων έπεσε γρήγορα θύμα όλης αυτής της στροφής προς τα δεξιά, του εκβιασμού για την υποστήριξη της προσωρινής κυβέρνησης.
Bαρίδια
Στη συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σοβιέτ την 1η Μάρτη συμφώνησαν με την παράδοση της εξουσίας στην προσωρινή κυβέρνηση. Στην Ολομέλεια του Σοβιέτ, από τους 40 μπολσεβίκους, οι 15 μόνο ψηφίζουν ενάντια. Η Επιτροπή των Μπολσεβίκων της εργατούπολης Βύμποργκ, που είχε παίξει σημαντικό ρόλο στην επανάσταση, υποστηρίζει να περάσει η εξουσία στα σοβιέτ, και σε όσα εργοστάσια μπαίνει αυτή η πρόταση κερδίζει πλειοψηφία. Ομως οι εργάτες δεν μπορούν να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί. Η επιτροπή των Μπολσεβίκων της Πετρούπολης έχει κινηθεί πολύ δεξιά, στηρίζοντας την προσωρινή κυβέρνηση. Πιο ψηλά στην ηγεσία, το ρώσικο γραφείο, έχει μια ενδιάμεση θέση, ζητώντας να μπουν εκπρόσωποι των εργατών στην προσωρινή κυβέρνηση, αλλά καταγγέλλει την απόφαση των εργατών του Βύμποργκ να κυκλοφορήσουν προκήρυξη που καλούσε σε ανατροπή της κυβέρνησης. Οι ταλαντεύσεις δεν έχουν τελειωμό και καθώς γυρνάνε από τη Σιβηρία τρία παλιά μέλη της ηγεσίας, ο Κάμενεφ, ο Στάλιν και ο Μουράνοφ, η σύγχυση χειροτερεύει. Οι τρεις παλιοί υποστηρίζουν την προσωρινή κυβέρνηση και υποστηρίζουν μια λογική “καταμερισμού εργασίας”. Η Προσωρινή κυβέρνηση πρέπει να κυβερνάει και το σοβιέτ να πιέζει και να ελέγχει.
Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα στο ζήτημα του πολέμου. Ο Κάμενεφ υπερθεματίζει σε πατριωτισμό και υποστηρίζει ούτε λόγος δεν πρέπει να γίνεται για ειρήνη. Αφού οι Γερμανοί φαντάροι δεν έχουν εξεγερθεί ακόμα ενάντια στα αφεντικά τους, “ο ελεύθερος λαός θα κρατήσει σταθερά τη θέση του και θα απαντάει με σφαίρες στις σφαίρες και με οβίδες στις οβίδες. Αυτό είναι αναπόφευκτο”, γράφει ο Κάμενεφ στην Πράβντα. Το δίδυμο Στάλιν Κάμενεφ θα κερδίσει την πλειοψηφία σ' αυτές τις δεξιές απόψεις στον πανρωσικό συνέδριο των Μπολσεβίκων στα τέλη Μάρτη.
Ολα αυτά τα πίσω μπρος οφείλονταν σίγουρα σε ανικανότητα αυτών των στελεχών και στη σύγχυση που είχε προκληθεί από την ξαφνική επανάσταση. Ομως οφείλονταν και σε μια θεωρητική παράδοση που είχε κληρονομήσει η ρώσικη αριστερά σαν βαρίδι. Ολοι οι μαρξιστές της Ρωσίας, και οι μπολσεβίκοι, είχαν εκπαιδευτεί πολιτικά για δεκαετίες με ένα δεδομένο: ότι η επανάσταση που θα γίνει στη Ρωσία θα είναι αστικο-δημοκρατική. Επειδή η Ρωσία ήταν μια χώρα κλειδωμένη στις φεουδαρχικές σχέσεις και με τον Τσαρισμό ως πολιτικό απολίθωμα, τα καθήκοντα της επανάστασης θα ήταν να φέρει τη δημοκρατία, να δώσει δικαιώματα στις μειονότητες και να σπάσει τις φεουδαρχικές σχέσεις στην ύπαιθρο, απελευθερώνοντας τους αγρότες.
Οι μπολσεβίκοι είχαν ξεκαθαρίσει ωστόσο ότι τον πρωτοπόρο ρόλο σ' αυτήν την επανάσταση θα τον είχαν οι εργάτες και όχι οι αστοί, μιας και η αστική τάξη της Ρωσίας δεν θα ρισκάριζε τη βόλεψή της μέσα στον τσαρισμό. Ομως τα καθήκοντα των εργατών περιορίζονταν στη δημοκρατία, την κατάργηση των τσιφλικιών και το οχτάωρο. Ο όρος που χρησιμοποιούσε ο Λένιν για να εκφράσει αυτή την πρόβλεψη ήταν “δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς”. Η Ρωσία δεν ήταν έτοιμη για σοσιαλισμό. Θα μεσολαβούσε ένα μεγάλο διάστημα ανάμεσα στην επαναστατική επιβολή της δημοκρατίας, η ανάγκη να γίνει πρώτα επανάσταση στη Δύση και μετά θα μπορούσε κανείς να μιλά για σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία.
Ομως πλέον ολόκληρο αυτό το θεωρητικό σχήμα ήταν για πέταμα. Ηταν ένα σχήμα που βοήθησε στον προσανατολισμό των μπολσεβίκων για χρόνια, έχοντας ως πυξίδα την πιθανότητα να ξεσπάσει μια ξεκομμένη επανάσταση στη Ρωσία. Ομως αυτό που ξέσπασε στη Ρωσία το Φλεβάρη δεν ήταν μια “ρώσικη” εξαίρεση αλλά μια διεθνής εξέλιξη. Οι άρχουσες τάξεις όλων των εμπόλεμων χωρών δεν μπορούσαν να κυβερνάνε όπως πριν και οι καταπιεσμένοι δεν ήταν διατεθειμένοι να ζουν όπως πριν. Η ένταση της επανάστασης είχε απλά σπάσει τον πιο αδύναμο κρίκο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, τη Ρωσία. Ετσι η ιστορία ήταν σαν είχε κάνει “προσπέραση” και έφερνε τη Ρωσία, την πιο καθυστερημένη χώρα μπροστά στα πιο προχωρημένα καθήκοντα. Τα δύο “στάδια” της επανάστασης, το αστικοδημοκρατικό και το σοσιαλιστικό είχαν γίνει ένα.
Ο πόλεμος έδειχνε με τον πιο επικίνδυνο τρόπο τι θα συνέβαινε αν η προσωρινή κυβέρνηση αφηνόταν να κυβερνήσει ανενόχλητη. Η αστική τάξη στην οποία είχε παραδώσει το σοβιέτ την εξουσία ήταν πολύ πιο πολεμοκάπηλη από την τσαρική αυλή. Οι βιομήχανοι και οι τραπεζίτες θησαύριζαν από τον πόλεμο. Ο Μιλιούκοφ και τα όνειρά του για κατάληψη της Ισταμπούλ ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ενα μέρος από αυτούς έκαναν “πατριωτική” αντιπολίτευση στον Τσάρο ισχυριζόμενοι ότι η γερμανική καταγωγή της Τσαρίνας έφταιγε που δεν νικούσε η Ρωσία στον πόλεμο. Τώρα είχαν μεταμφιεστεί σε επαναστάτες και προπαγάνδιζαν την ένταση της πολεμικής προσπάθειας γιατί πλέον ο πόλεμος ήταν ακόμα πιο δίκαιος. Δεν ήταν πλέον πόλεμος για τον Τσάρο αλλά πόλεμος για την υπεράσπιση της επανάστασης. Ηθελαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση για να πείσουν ακόμη περισσότερους αγρότες να πάνε στο σφαγείο και τους εργάτες να συνεχίσουν τις θυσίες για χάρη της πολεμικής βιομηχανίας. Ενα μέρος των αγροτών είχε πειστεί από αυτήν την προπαγάνδα. Η τάση Κάμενεφ-Στάλιν, αυτή που ο Λένιν αποκαλούσε αμυντισμό έδειχνε πως το ψέμα είχε φτάσει μέχρι βαθειά μέσα στους Μπολσεβίκους.
Ο Λένιν παρότι βρισκόταν εξόριστος στην Ελβετία, καταλαβαίνει πολύ καθαρά τι συμβαίνει. Καταλαβαίνει ότι το δικό του σύνθημα για την “δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς” γινόταν πλέον εμπόδιο. Αν επιχειρούσες να κόψεις τα δύο στάδια της επανάστασης, θα άφηνες την προσωρινή κυβέρνηση να σταθεροποιήσει τη θέση της και άρα να οξύνει τον πατριωτισμό, να τσακίσει τις εργατικές κατακτήσεις, να αφοπλίσει τους εργάτες και όποτε έκρινε σκόπιμο να διαλύσει και τα σοβιέτ και την επανάσταση. Γι' αυτό ο Λένιν εξοργίζεται διαβάζοντας κάποια φύλλα της Πράβντα που φτάνουν στα χέρια του με τη γραμμή Κάμενεφ-Στάλιν και θέλει πάση θυσία να φτάσει στη Ρωσία.
Δε μένει όμως με σταυρωμένα χέρια. Αρχίζει να γράφει μια σειρά από γράμματα προς την Πράβντα που έμειναν στην ιστορία ως “γράμματα απο μακριά”. Η συντακτική επιτροπή της Πράβντα θεωρεί εκτός τόπου και χρόνου την άποψη του Λένιν και μόνο το πρώτο γράμμα δημοσιεύεται και αυτό πετσοκομμένο. Ενα τμήμα του γράμματος έλεγε: “Αυτός που λέει ότι οι εργάτες πρέπει να υποστηρίξουν τη νέα κυβέρνηση για να προωθηθεί ο αγώνας ενάντια στην τσαρική αντίδραση.. είναι ένας προδότης των εργατών, ένας προδότης της υπόθεσης του προλεταριάτου, της υπόθεσης της ειρήνης και της ελευθερίας. Γιατί η μόνη εγγύηση της ελευθερίας και της πλήρους καταστροφής του τσαρισμού βρίσκεται στον εξοπλισμό του προλεταριάτου, στην ενίσχυση το άπλωμα και την ανάπτυξη του ρόλου, της σημασίας και της ισχύος του Σοβιέτ των Αντιπροσώπων των Εργατών”.
Tο πράσινο και το γκρίζο
“Η θεωρία είναι γκρίζα, αλλά πράσινο είναι το αιώνιο δέντρο της ζωής”, αυτή τη φράση του Γκαίτε δανείστηκε λίγο αργότερα ο Λένιν για να υπογραμμίσει τη μεγάλη ρήξη στην οποία ερχόταν ο ίδιος με τον παλιότερο εαυτό του. Οι απόψεις που διατυπώθηκαν στα Γράμματα από μακριά και λίγο αργότερα στις “Θέσεις του Απρίλη” ήταν πέρα για πέρα πρωτοποριακές. Ο Λένιν υποστηρίζει πως ενώ μέχρι τότε το σύνθημα για κοινοβουλευτική δημοκρατία ήταν επαναστατικό, πλέον ήταν αντεπαναστατικό. Γιατί; Γιατί οι ίδιοι οι εργάτες είχαν κάνει άλματα πιο μεγάλα από αυτά που μπορούσε να προβλέψει η θεωρία. Τα σοβιέτ, τα όργανα που διαμορφωνόντουσαν από το Φλεβάρη και μετά σε ολόκληρη τη Ρωσία ήταν αφάνταστα πιο δημοκρατικά από οποιοδήποτε κοινοβούλιο. Μπορούσαν να γίνονται το κέντρο της οργάνωσης για τους εργάτες και σημείο αναφοράς για τους αγρότες, τους φαντάρους και όλους τους καταπιεσμένους. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία θα ήταν πολλά βήματα πίσω από την άμεση δημοκρατία που γεννιόταν μέσα στα σοβιέτ.
Οπως και οι εξεγερμένοι του Παρισιού, 46 χρόνια νωρίτερα, είχαν δημιουργήσει την “Κομμούνα” σαν έμβρυο μιας νέας κοινωνίας που δεν στηρίζεται στην επιβολή της μειοψηφίας πάνω στην πλειοψηφία αλλά στον δημοκρατικό έλεγχο της πλειοψηφίας πάνω σε ολόκληρη την κοινωνία, το ίδιο έκαναν και οι εργάτες της Ρωσίας το 1917. Τι έπρεπε λοιπόν να κάνουν τα σοβιέτ; Επρεπε να γίνουν τα ίδια ένα κράτος τύπου Κομμούνας, να πάρουν όλη την εξουσία στα χέρια τους.
Ενας φόβος που υπήρχε στους ρώσους εργάτες ήταν ότι αν τολμούσαν να αμφισβητήσουν την Προσωρινή Κυβέρνηση, μπορεί να εισέπραταν την οργή των αγροτών και άρα των φαντάρων που έλπιζαν σε αυτήν την κυβέρνηση και έτσι να στελνόταν ο στρατός για να καταστείλει τα Σοβιέτ. Η λύση που πρότεινε ο Λένιν ήταν να πάρουν τα Σοβιέτ πρωτοβουλίες για να εκφράσουν την πραγματική θέληση των αγροτών. Ο Τρότσκι συμπύκνωσε αργότερα την πρόταση του Λένιν στο σύνθημα: “Αγρότες κάντε έφοδο στα χωράφια των γαιοκτημόνων και όχι στην Κωνσταντινούπολη”. Τα σοβιέτ έπρεπε να πάρουν πρωτοβουλίες και στα δύο επίπεδα. Στο ζήτημα του πολέμου να μην περιμένουν από τους αστούς να υπογράψουν ειρήνη, γιατί αυτό θα ήταν να ζητάμε “ηθική από ιδιοκτήτες μπουρδέλων”, αλλά να εξαγγείλουν την ειρήνη με τους όρους των εργατών. Να μπουν στα αρχεία του κράτους και να δημοσιοποιήσουν όλες τις μυστικές συμφωνίες, να υποσχεθούν αυτοδιάθεση σε όλα τα καταπιεσμένα έθνη, να καλέσουν σε απελευθέρωση όλων των αποικιών και να κάνουν ανοιχτή έκκληση για ειρήνη εδώ και τώρα. Παράλληλα έπρεπε να βοηθηθεί η δημιουργία αγροτικών σοβιέτ για να αποφασίσουν μέτρα για το ζήτημα της γης. Οι σύμμαχοι των εργατών υποστήριζε ο Λένιν είναι τα φτωχά στρώματα της υπαίθρου και οι εργάτες των υπόλοιπων εμπόλεμων χωρών.
Η ανάγκη του Λένιν να πάει στη Ρωσία τον ωθεί σε ένα παράτολμο πολιτικά σχέδιο. Πηγαίνει στη Ρωσία σε ένα σφραγισμένο τρένο, μαζί με άλλους επαναστάτες όλων των αποχρώσεων, από μενσεβίκους και εσέρους μέχρι αναρχικούς, μέσω Γερμανίας. Οι Γερμανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι στέλνοντας τα “ανατρεπτικά στοιχεία” στη Ρωσία θα κάνουν πιο εύκολη τη δουλειά τους στον πόλεμο. Η λογική τους ήταν πολύ κοντόθωρη για να προβλέψει ότι λίγους μήνες αργότερα θα έπεφταν και οι ίδιοι θύματα της επανάστασης που βοήθησαν να κλιμακωθεί. Για τον Λένιν όμως ήταν παράτολμο γιατί επρεπε να υποστεί τη “ρετσινιά” του γερμανού πράκτορα.
Η άφιξη του Λένιν στο σταθμό της Φινλανδίας ήταν μια πρόγευση της μεγάλης μάχης που θα ακολουθούσε όλο τον Απρίλη για να πείσει για τις θέσεις του. Στο σταθμό τον υποδέχεται μια μεγάλη αντιπροσωπεία του σοβιέτ της Πετρούπολης με αρκετές επισημότητες και με επικεφαλής τον μενσεβίκο Τσχέιτζε. Ο Τσχέιτζε υποδέχεται με έναν επίσημο λόγο τον Λένιν, καλώντας τον να συμβάλει στην “ενότητα της επανάστασης”. Ο Λένιν αγνοεί τον Τσχέιτζε και βγάζει έναν πρόχειρο λόγο απευθυνόμενος στους “συντρόφους στρατιώτες, ναύτες και εργάτες”. Ο λόγος του Λένιν έσκασε σαν βόμβα. Οχι μόνο καλούσε σε καμιά εμπιστοσύνη στην προσωρινή κυβέρνηση αλλά ονόμασε τη ρώσικη επανάσταση, τμήμα της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης που είχε ανατείλει.
Την επόμενη κιόλας μέρα, ο Λένιν έπρεπε να επιχειρηματολογήσει για την άποψή του στη Συνδιάσκεψη του κόμματος. Το γραπτό κείμενο της εισήγησής του είναι οι “Θέσεις του Απρίλη”. Η επιμονή του Λένιν ότι η αστικοδημοκρατική φάση της επανάστασης πρέπει να θεωρείται τελειωμένη, και ότι τώρα το καθήκον ήταν τα σοβιέτ των εργατών να πάρουν την εξουσία και να βάλουν μπροστα εργατικό έλεγχο στην παραγωγή και τη διανομή ήταν σοκ για τους περισσότερους μπολσεβίκους. Ούτε μια οργάνωση του κόμματος δεν υποστήριξε τις θέσεις του. Κάποιοι εξηγούσαν τη στάση του επειδή έλειπε για καιρό στο εξωτερικό, κάποιοι άλλοι τον κατηγόρησαν ότι είχε γίνει αναρχικός.
Δυαδική εξουσία
Τα βασικά σημεία των θέσεων του Απρίλη ήταν τα εξής: πρέπει να καταργηθεί ο στρατός ως ξεχωριστό σώμα και να μη γίνει καμιά προσπάθεια ανασύστασης της αστυνομίας. Οι εργάτες πρέπει να εξοπλιστούν και να πάρουν πάνω τους την ευθύνη της ασφάλειας, αναλαμβάνοντας σε κυκλική βάση, άντρες και γυναίκες, καθήκοντα πολιτοφυλακής. Τα σοβιέτ πρέπει να εθνικοποιήσουν τη μεγάλη ιδιοκτησία, πρώτα και κύρια τις τράπεζες αλλά και τα μεγάλα τσιφλίκια. Ο συνδυασμός των δύο αυτών αλλαγών, πολιτοφυλακή και εθνικοποίηση, θα έδινε στους εργάτες το πάνω χέρι. Θα μπορούσαν να πάρουν αποφάσεις για την παραγωγή και για την οικονομία συνολικά, αλλά θα μπορούσαν και να τις εφαρμόσουν αμεσοδημοκρατικά αφού δεν θα είχαν τον κίνδυνο της καταστολής από το στρατό. Ηταν μια έκκληση για πραγματικό βάθεμα της δημοκρατίας, για πέρασμα της εξουσίας από τις ελίτ στην πλειοψηφία, ένα πέρασμα που ήταν ο μοναδικός τρόπος σύμφωνα με τον Λένιν και να λυθεί το βασικό πρόβλημα “του ψωμιού” αλλά και να εγγυηθεί ότι οι κατακτήσεις της επανάστασης θα είναι πραγματικές και όχι παροδικές.
Στη Ρωσία υπήρχε το φαινόμενο της δυαδικής εξουσίας και ο Λένιν προειδοποιούσε ότι δύο εξουσίες για ένα κράτος είναι πολλές για να αντέξουν για πολύ. Η μία από τις δύο πρέπει να εκμηδενιστεί. Αν δεν διαλυθεί ο παλιός μηχανισμός του κράτους, θα είναι εύκολη η επιστροφή από την “δημοκρατία” στη μοναρχία. Δεν είχε σημασία που οι Μπολσεβίκοι παρέμεναν μειοψηφία στα σοβιέτ. Η επαναστατική πρωτοβουλία των μαζών, έλεγε ο Λένιν είναι η μοναδική δικλείδα ασφαλείας για να παρθούν σωστές αποφάσεις.
Αυτά είχαν να κάνουν με τη “μορφή” του νέου κράτους τύπου Κομμούνας που πρότεινε ο Λένιν. Οι θέσεις του Απρίλη είχαν να προτείνουν όμως και συγκεκριμένες πολιτικές. Το βασικό ήταν το θέμα του πολέμου. Η “αρχή” που υπερασπίζεται ο Λένιν, δανειζόμενός την από τον γερμανό επαναστάτη Καρλ Λήμπκνεχτ, ήταν “Στην ίδια μας τη χώρα είναι ο εχθρός”. Αυτό σήμαινε ότι το βασικό καθήκον δεν ήταν οι “εκκλήσεις για ειρήνη” αλλά η αποσταθεροποίηση του καθεστώτος της προσωρινής κυβέρνησης. Τα σοβιέτ έπρεπε να πάρουν πρωτοβουλίες ώστε να παγώσουν τα καινούργια κονδύλια που πήγαιναν για εξοπλισμούς και για το στρατό και να δημοσιοποιήσουν άμεσα όλες τις μυστικές συνθήκες του Τσάρου, διαλύοντας τα σχέδια των στρατηγών. Ο Λένιν εκτιμούσε πως αυτό το σκέλος ήταν το πιο δύσκολο, καθώς ήταν μια έκκληση σε ανοιχτή προδοσία της πατρίδας. Η απάντησή του ήταν ότι καλύτερα να “μείνουμε δύο” πραγματικοί διεθνιστές παρά να γίνουμε σωβινιστές για να “πάμε με τους πολλούς”.
Και σε αυτό το επίπεδο δεν υπήρχε άλλος τρόπος από την υπομονή. Οι μπολσεβίκοι έπρεπε να εξηγούν υπομονετικά σε όλους ότι ο μόνος δρόμος προς την ειρήνη ήταν να “μετατρέψουν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε εμφύλιο”. Επειδή αυτό το καθήκον ήταν το πιο δύσκολο αλλά και το πιο αναγκαίο, ο Λένιν προτείνει να κοπεί οποιαδήποτε σκέψη για προσέγγιση με τους μενσεβίκους, μια προσέγγιση που ήδη στελέχη όπως ο Στάλιν είχαν ξεκινήσει. Οι μπολσεβίκοι έπρεπε να διαχωριστούν ξεκάθαρα για να γίνεται όλο και πιο ορατό ότι στο θέμα του πολέμου υπάρχει μια ριζικά διαφορετική άποψη. Επειδή αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα στους “σοσιαλσοβινιστές” και τους “διεθνιστές στην πράξη” είχε εμφανιστεί σχεδόν σε όλες τις εμπόλεμες χώρες, ο Λένιν στις θέσεις του Απρίλη θέτει ως επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθεί μια νέα Διεθνής, η Τρίτη Διεθνής που θα ενώσει όλες αυτές τις τάσεις, τις οργανώσεις και τα κόμματα, όσο μειοψηφικά και να είναι, που παίρνουν καθαρή θέση ενάντια στις κυβερνήσεις τους και τον πόλεμο.
Η τελευταία πρόταση που έκανε ο Λένιν ήταν να μετονομαστεί το κόμμα από Σοσιαλδημοκρατικό (έτσι ήταν το επίσημο όνομα των μπολσεβίκων) σε Κομμουνιστικό. Ηταν ένα ακόμα βήμα για τον πλήρη διαχωρισμό από τους φιλοπόλεμους σοσιαλδημοκράτες όλης της Ευρώπης αλλά και για έναν άλλο λόγο, γιατί άνοιγε πλέον η εποχή της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης και για τους μαρξιστές επαναστάτες, η προοπτική δεν ήταν μόνο η ανατροπή του παλιού κράτους, αλλά η εξαφάνιση κάθε είδους κράτους και εξουσίας, η κομμουνιστική κοινωνία. Αυτά τα επιχειρήματα θα τα αναπτύξει ο Λένιν κάποιους μήνες αργότερα, στο έργο του “Κράτος και Επανάσταση”.
Ο Λένιν είχε συνείδηση ότι χρειαζόταν υπομονή για να πείσει. Χρειαζόταν διπλή υπομονή. Από τη μια μεριά για να κερδίσει τους μπολσεβίκους με τη μεριά του, από την άλλη για να πείσουν όλοι μαζί την εργατική τάξη και τους αγρότες ότι δεν πρέπει να εμπιστεύονται την Προσωρινή Κυβέρνηση. Είχε μεγάλο κύρος μέσα στο κόμμα, και αυτό φαινόταν από το ότι οι αντίπαλοι των “Θέσεων του Απρίλη” χρησιμοποιούσαν παλιότερες θέσεις του Λένιν για να αντικρούσουν τις καινούργιες απόψεις του. Ομως ο Λένιν δεν επιχειρούσε να χρησιμοποιήσει αυτό το κύρος για να περάσει την άποψή του. Επρεπε οι Μπολσεβίκοι να ξαναεκπαιδευτούν με τα νέα συνθήματα, και αυτό μπορούσε να γίνει μόνο αν έβγαιναν πραγματικά πεισμένοι στους χώρους δουλειάς και τις γειτονιές. Ο Απρίλης ήταν μήνας μιας τέτοιας ζύμωσης. Στα μέσα του μήνα έγινε η Πρώτη Συνδιάσκεψη της Πετρούπολης και στις 24-29 Απρίλη η 7η Πανρωσική Συνδιάσκεψη. Είχε πλέον μείνει μόνο ένα μικρό δεξιό κομμάτι να υπερασπίζεται την παλιά γραμμή, με επικεφαλής τον Κάμενεφ, το οποίο συνέχιζε να έχει σημαντική όμως επιρροή. Οι μπολσεβίκοι δεν ήταν ένα κόμμα υπάκουων μελών. Η στροφή με τις θέσεις του Απρίλη ήταν μια επίπονη διαδικασία. Το αποτέλεσμα ήταν οτι στις μάχες της ρώσικης επανάστασης που ακολούθησαν ήταν πλέον το μόνο κόμμα με ξεκάθαρο και εντελώς διαφορετικό προσανατολισμό, τον προσανατολισμό: “Ολη η εξουσία στα σοβιέτ”.