Οι εργατικοί αγώνες έβαλαν μπουρλότο στους Σα
Η κατάρρευση της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ ανοίγει μια περίοδο με μεγάλες προσδοκίες. Ο Πάνος Γκαργκάνας χαρτογραφεί το δρόμο για τη δικαίωσή τους.
Σε πείσμα της ενορχηστρωμένης κινδυνολογίας που ξεσηκώθηκε, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ ομολόγησε την αποτυχία της επισπεύδοντας τις διαδικασίες της Προεδρικής εκλογής, το μαζικό ρεύμα μέσα στην κοινωνία εξακολουθεί να είναι αριστερόστροφο. Η κινδυνολογία απέτυχε και στους δυο βασικούς στόχους της: δεν κατάφερε να εξασφαλίσει παράταση της κυβερνητικής θητείας συσπειρώνοντας προεδρική πλειοψηφία στη Βουλή, ούτε κατάφερε να δώσει προβάδισμα της ΝΔ στις δημοσκοπήσεις μπροστά στις κάλπες.
Όχι μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ κρατάει συνεχώς την πρώτη θέση στις δημοσκοπήσεις με μεγάλη διαφορά από τη ΝΔ, αλλά και το ΚΚΕ ανακάμπτει διεκδικώντας ακόμη και την τρίτη θέση μπροστά από το ΠΑΣΟΚ, το Ποτάμι και τη Χρυσή Αυγή που μετά τις ευρωεκλογές θεωρούνταν σίγουρα στοιχήματα για τη θέση του «ρυθμιστή». Ακόμη και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ που μέχρι πρόσφατα είχε αγνοηθεί από τις δημοσκοπήσεις, εμφανίζεται με ποσοστά σαφώς μεγαλύτερα από την πάλαι ποτέ ΔΗΜΑΡ. Επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά ότι τα ποσοστά της Αριστεράς δεν είναι ένα μηδενικό άθροισμα, όπου κάθε βήμα του ΣΥΡΙΖΑ εξαρτάται από τη λεηλασία του ΚΚΕ, αλλά αντίθετα είναι συνάρτηση του ρεύματος προς τα αριστερά που δημιουργείται από τις μάχες της εργατικής τάξης και της νεολαίας. Η συμβολή της επαναστατικής αριστεράς σε αυτή τη δημιουργία είναι πολύ μεγαλύτερη από τα εκλογικά ποσοστά της.
Οι αγώνες και η ριζοσπαστικοποίηση του κόσμου έχουν ανοίξει δυνατότητες για μια ιστορική νίκη της Αριστεράς. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ανησυχίες και ερωτήματα σχετικά με τις προοπτικές μιας κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ. Απλά, και οι ανησυχίες είναι περισσότερο αριστερόστροφες παρά δεξιόστροφες. Οι κραυγές και οι κινήσεις του Λυκούδη και του Ψαριανού δεν είναι αυτές που δίνουν τον τόνο, παρά την τεράστια προβολή που εξασφαλίζουν από τα κατεστημένα ΜΜΕ. Ένα μεγάλο τμήμα του μαζικού ρεύματος προς τα αριστερά προβληματίζεται περισσότερο για τους συμβιβασμούς της ηγεσίας Τσίπρα. Κόσμος που θα ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ προσδοκώντας ένα τέλος στις περικοπές και τις απολύσεις που έχουν ρημάξει τη ζωή του, ανησυχεί μήπως οι προσδοκίες του παραμείνουν ανεκπλήρωτες.
Αυτό είναι το ερώτημα στο οποίο χρειάζεται να δώσει καθαρές απαντήσεις κάθε δύναμη της Αριστεράς. Αρχίζοντας, προφανώς, από το κόμμα που διεκδικεί την κυβέρνηση.
Πολιτική κατευνασμού
Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ έχει επικεντρώσει την προσοχή της στο να καθησυχάσει τις ανησυχίες από τα δεξιά. Αυτή η προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη από πολύ καιρό (π.χ. με τα ταξίδια του Αλέξη Τσίπρα στο Βατικανό και στο Κόμο), αλλά εκφράστηκε έντονα το τελευταίο διάστημα με ταξίδια και συνεντεύξεις του Γιώργου Σταθάκη και του Γιάννη Μηλιού, αρχίζοντας με το ατυχές “roadshow” στο Λονδίνο.
Στα τέλη Νοέμβρη, τις μέρες της πανεργατικής απεργίας, τα δυο στελέχη του οικονομικού επιτελείου βρέθηκαν στο Σίτι του Λονδίνου για μια σειρά συναντήσεις. Σύμφωνα με την περιγραφή που οι ίδιοι δίνουν στην Αυγή:
«Η επίσκεψη στο Λονδίνο υλοποιήθηκε ύστερα από πρόσκληση της εταιρείας Nomura… Στη συνέχεια άλλες δύο εταιρείες, η Merrill Lynch / Bank of America και η Kepler Cheuvreux, οργάνωσαν ανάλογες συναντήσεις. Τελικά, στις ομιλίες και στα τραπέζια που οργανώθηκαν στο περιθώριο των συζητήσεων παρευρέθηκαν περί τους 65 εκπροσώπους επενδυτικών φορέων» (Σταθάκης).
«Στο Λονδίνο βρέθηκα σε τρία ανάλογα τραπέζια συζητήσεων. Το ένα οργανώθηκε από την Hellenic Bankers Association (HBA) και ήταν ένα τραπέζι 20 στελεχών διεθνών τραπεζών, που ήταν Έλληνες. Τα άλλα δύο τραπέζια, με περίπου 20 στελέχη διεθνών τραπεζών το καθένα, οργανώθηκαν από την Ντόιτσε Μπάνκ» (Μηλιός). 1
Το αποτέλεσμα των συναντήσεων προβοκαρίστηκε άγρια από έναν αναλυτή του επενδυτικού οίκου Capital Group, τον Joerg Sponer, ο οποίος έγραψε ότι «όλοι όσοι βγήκαν από τις συναντήσεις θέλουν να πουλήσουν τα πάντα στην Ελλάδα». Η Capital Group σύμφωνα με τους Financial Times είναι ένατη στην παγκόσμια κατάταξη έχοντας υπό διαχείριση κεφάλαια ύψους 1,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με την Αυγή, πρόκειται για τον μεγαλύτερο ιδιώτη μέτοχο της Eurobank.
Ωστόσο, οι ίδιοι οι Financial Times λίγες μέρες αργότερα (11/12) έγραψαν ότι τέτοιες εκφράσεις επενδυτικού πανικού έρχονται σε αντίθεση με το κατέβασμα των τόνων από μεριάς ΣΥΡΙΖΑ. Ο Γιώργος Σταθάκης περιέγραψε ως εξής το αποτέλεσμα των συναντήσεων με τους επενδυτές: «Οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ έχουν πλέον ένα διεθνές ακροατήριο το οποίο αντιλαμβάνεται ότι είναι απαραίτητη μια συνολική λύση που θα καθιστά το χρέος βιώσιμο προκειμένου να επανακάμψει η ελληνική οικονομία σε συνθήκες κοινωνικής συνοχής. …Ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζεται ως κυβέρνηση εν αναμονή».2
Το καθησυχαστικό μοτίβο συνεχίστηκε όλο το επόμενο διάστημα.
Συνέντευξη Σταθάκη στον δημοσιογράφο Paul Mason στο βρετανικό Channel4 στις 23 Δεκέμβρη:
«Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι σαφές. Θα ζητήσει από την ΕΕ να διαγράψει το μισό χρέος και από την ΕΚΤ να λειτουργεί ως κεντρική τράπεζα της Ελλάδας για τα επόμενα 60 χρόνια. “Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους θα πέσει από το 5 στο 2 τοις εκατό του ΑΕΠ” δηλώνει ο κ. Σταθάκης. Και αν οι Ευρωπαίοι αρνηθούν, τον ρωτώ; “Η ΕΕ λειτουργεί με κανόνες και κανονισμούς. Δεν νομίζω ότι η ΕΚΤ θα σταματούσε να χρηματοδοτεί τις ελληνικές τράπεζες για λόγους πολιτικής εύνοιας”.
«Στα παρασκήνια, ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να χτίσει γέφυρες με τις αγορές – και έστω αν κάποιες προσπάθειες δεν έχουν πετύχει, ο κ. Σταθάκης προσπαθεί σαφώς να οργανώσει μια ομαλή μετάβαση από τη λιτότητα στην αντι-λιτότητα και όχι κάποια στιγμή του έτους μηδέν».3
Σε αντίστοιχο μήκος κύματος ο Γιάννης Μηλιός σε συνέντευξη στην Helena Smith στην χριστουγεννιάτικη Guardian η οποία καταλήγει ως εξής:
«Τελικά, η μεγαλύτερη πρόκληση για τον ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να μην είναι η Άγκελα Μέρκελ αλλά ο δύσβατος δρόμος που μπορεί να ακολουθήσει για να μην προδώσει όλους αυτούς που θέλουν να τον δουν στην εξουσία».4
Τη συνοπτική περιγραφή αυτών των θέσεων την έδωσε ο γνωστός εκλογολόγος και υποστηρικτής του ΣΥΡΙΖΑ Ηλίας Νικολακόπουλος σε συνέντευξή του στη γαλλική Liberation:
«Ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει ό,τι και η παρούσα κυβέρνηση: να επαναδιαπραγματευτεί το χρέος στο κομμάτι που αφορά τα ευρωπαϊκά κράτη που μας δάνεισαν, την Ευρωπαίκή Κεντρική Τράπεζα και τον ευρωπαϊκό μηχανισμό σταθερότητας. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ήδη δηλώσει ότι θα πληρώσει τους ιδιώτες επενδυτές στους οποίους οφείλουμε 3,5 δις ευρώ και πρέπει να αποπληρωθούν την άνοιξη. Αντίθετα, θέλει να επιτύχει μια επιμήκυνση πριν αποπληρώσει τα 10 δις ομόλογα που χρωστάμε στην ΕΚΤ και τα οποία λήγουν τον Ιούλιο 2015. Ωστόσο, η ριζοσπαστική πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ ελπίζει ότι αργότερα θα επιτύχει «σβήσιμο» του χρέους, μην αποκλείοντας να γίνουν μονομερείς κινήσεις.
«Τα άλλα στοιχεία του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ είναι, επίσης, να αποφευχθεί πάση θυσία η ρήξη με την ευρωζώνη: η αύξηση του κατώτατου μισθού είναι μια συμβολική κίνηση που αφορά τον ιδιωτικό τομέα και δεν πρόκειται να ρίξει έξω τον προϋπολογισμό του κράτους. Επίσης, η χρηματοδότηση ενός μίνιμουμ για τους ηλικιωμένους είναι εφαρμόσιμο μέτρο. Δεν υπάρχει βεβαίως καμία περίπτωση να επαναπροσληφθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι: ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δεσμευθεί να υιοθετήσει ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς».5
Με άλλα λόγια, ακόμη και το λεγόμενο “Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης” που προβάλλεται ως η πιο ριζοσπαστική εκδοχή, υπόκειται στους περιορισμούς του κατευνασμού των αγορών με ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και συνεργασία με την ΕΚΤ. Αυτοί οι περιορισμοί έχουν εσωτερικευθεί μέσα στο ίδιο το πρόγραμμα: παραδείγματος χάρη, αντί για αποκατάσταση της δημόσιας Υγείας με άνοιγμα των κλινικών που έχουν κλείσει και επιστροφή νοσηλευτών και γιατρών στα τοπικά ΙΚΑ που διαλύθηκαν, προβλέπεται η στήριξη στον «εθελοντισμό» των ΜΚΟ και την φιλανθρωπία της Εκκλησίας.
Μέσα από όλα αυτά προκύπτουν δυο ζητήματα. Το πρώτο είναι ότι οι διαβεβαιώσεις έχουν επικεντρωθεί στον κατευνασμό των αγορών, των επενδυτών και των θεσμών της ΕΕ, αφήνοντας τις προσδοκίες των εργαζόμενων να εξαρτώνται από την καλή θέληση όλων αυτών που ευθύνονται για την τρομερή κρίση που ζούμε. Αλλά υπάρχει και δεύτερο ζήτημα: ο «διάλογος» του ΣΥΡΙΖΑ με όλους αυτούς στηρίζεται στην εκτίμηση ότι η κατάσταση εξελίσσεται ομαλά, δεν υπάρχουν αναταράξεις και είναι απλά θέμα να βρεθεί μια χρυσή τομή μέσα από διαπραγματεύσεις για να μειωθεί π.χ. το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους στο 2% του ΑΕΠ όπως προσδοκά ο Σταθάκης. Είναι η ίδια αυταπάτη με την οποία ο Σαμαράς, ο Στουρνάρας και ο Χαρδούβελης υπολόγιζαν ότι τέτοια εποχή τα επιτόκια ελληνικού δανεισμού από τις αγορές θα ήταν τόσο χαμηλά ώστε να παίξουν το χαρτί της «εξόδου από τα μνημόνια» – και έπεσαν έξω. Οι διεθνείς εξελίξεις της οικονομικής κρίσης κάθε άλλο παρά ομαλή πορεία προοιωνίζονται.
Οι νέες προκλήσεις της κρίσης
Ο Σαμαράς και τα επιτελεία του ισχυρίζονται ότι οι αναταράξεις στην ελληνική περίπτωση είναι αποτέλεσμα πολιτικής αβεβαιότητας – οι αγορές φοβούνται τον ΣΥΡΙΖΑ, κατά τα άλλα τα πράγματα προχωράνε καλά. Αλλά αυτή η μυωπική δικαιολογία έχει κοντά ποδάρια. Γιατί οι κραδασμοί της παγκόσμιας κρίσης συγκλονίζουν πολύ ισχυρότερους παίκτες.
Η μία εστία τεράστιας αναταραχής είναι η κατάρρευση της τιμής του πετρέλαιου που έχει υποχωρήσει από το επίπεδα των 110 δολαρίων το βαρέλι στα 60 δολάρια και βάζει σε αμφισβήτηση επενδύσεις των ενεργειακών πολυεθνικών ύψους 1 τρις δολαρίων.
Ορισμένοι αναλυτές προσπαθούν να εμφανίσουν αυτή την εξέλιξη ως θετική, γιατί φθηνότερη ενέργεια θα λειτουργήσει ως κίνητρο για οικονομίες που την εισάγουν, όπως η Κίνα ή η Ιαπωνία (και η Ελλάδα). Αλλά πριν εκφραστούν τέτοιες τάσεις, πρέπει πρώτα να απορροφηθεί το σοκ από την απότομη μεταβολή.
Αυτό δεν είναι εύκολο, όπως φαίνεται ήδη από την περίπτωση της Ρωσίας που χάνει τεράστιο κομμάτι των εσόδων της από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αέριου. Το ρούβλι κατρακυλάει και προκαλεί ανησυχίες για ένα νέο γύρο της κρίσης παρόμοιο με το 1998. Οι επιπτώσεις στις λεγόμενες αναδυόμενες αγορές σε μια τέτοια περίπτωση θα είναι πολύ χειρότερες από αυτά που έγιναν πριν από 16 χρόνια. Γιατί σήμερα η παγκόσμια οικονομία κουβαλάει στις πλάτες της τα προβλήματα μιας εξαετίας (2008-14) με τη χειρότερη βουτιά από τη δεκαετία του 1930.
Αυτό είναι δεμένο με τη δεύτερη εστία αναταραχής που έχει να κάνει με την έξοδο των ΗΠΑ από την πολιτική της «ποσοτικής χαλάρωσης» και το πέρασμα σε μια περίοδο με ανεβασμένα επιτόκια και ισχυρό δολάριο. Η προηγούμενη φορά που έγινε κάτι παρόμοιο ήταν στη δεκαετία του 1980 και οι επιπτώσεις είχαν συνταράξει όλες τις χώρες που είχαν χρέη σε δολάρια.
Ακόμη και διεθνείς οργανισμοί, όπως η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS), αδυνατούν να εκτιμήσουν την έκταση των προβλημάτων που μπορεί να προκληθούν σήμερα. Υπολογίζεται ότι το λεγόμενο carry trade (εταιρείες και οργανισμοί που δανείζονται φθηνά σε δολάρια αλλά δραστηριοποιούνται σε οικονομίες με άλλο νόμισμα) φτάνει τα 9 τρισεκατομμύρια δολάρια παγκόσμια. Άμα χρωστάς σε ανερχόμενο νόμισμα και εισπράττεις σε νόμισμα που καταρρέει, οδηγείσαι σε χρεοκοπία.
Στις σημερινές συνθήκες είναι απρόβλεπτο πού θα φτάσει ένα ντόμινο χρεοκοπιών είτε ξεκινήσει από τη Μόσχα, είτε από τη Βραζιλία, είτε από τις αμερικάνικες εταιρίες που τζογάρισαν στα κοιτάσματα σχιστολιθικού πετρέλαιου τα οποία τώρα γίνονται ασύμφορα.
Ακόμη και αν δεν προκύψουν όλοι αυτοί οι κίνδυνοι μέσα στο επόμενο διάστημα, θα συνεχίσουν να αποτελούν πηγές αβεβαιότητας πολύ ισχυρότερες από τα ρίσκα μιας κυβερνητικής αλλαγής στην Ελλάδα. Και ο μεν Σαμαράς που νόμιζε ότι μπορεί να παίξει πολιτικά παιχνίδια αγνοώντας όλους αυτούς τους κινδύνους βαδίζει προς τον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, όμως, δεν θα έπρεπε να συνδέει τις προοπτικές υλοποίησης ενός προγράμματος «ανακούφισης» της εργατικής τάξης με την ικανότητα της ΕΚΤ να παρέχει διευκολύνσεις για το ελληνικό χρέος. Γιατί, εκτός από τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων του για τους συμβιβασμούς, μπορεί να βρεθεί και μπροστά σε νέους σκληρούς εκβιασμούς από τις «αγορές», τους θεσμούς της ΕΕ και τους ντόπιους καπιταλιστές.
Υπάρχει εναλλακτική;
Αφετηρία για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα είναι η θέση ότι αντί για κατευνασμό των καπιταλιστών, η Αριστερά θα έπρεπε να προετοιμάζεται και να προετοιμάζει το εργατικό κίνημα για την σύγκρουση μαζί τους. Αυτές οι προετοιμασίες αφορούν πρώτα απ’ όλα την οικονομία.
Η πιο μεγάλη σπατάλη που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι οι δαπάνες για την εξυπηρέτηση ενός χρέους που δεν μπορεί να ξεπληρωθεί. Σύμφωνα με τα στοιχεία ακόμη και του προϋπολογισμού που ψήφισε η συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, το σύνολο των τοκοχρεολύσιων που πλήρωσε το ελληνικό δημόσιο στη μνημονιακή πενταετία 2010-2014 φτάνει τα 174 δις ευρώ, σχεδόν όσο είναι το σημερινό ΑΕΠ! Μόνο για τόκους στην ίδια περίοδο το ποσό φτάνει τα 54 δις ευρώ, σχεδόν όσο ένας ολόκληρος προϋπολογισμός!6
Η μονομερής άρνηση πληρωμής των δαπανών εξυπηρέτησης και διαγραφή του χρέους μπορούν να εξασφαλίσουν τεράστιους πόρους για τις ανάγκες των απλών ανθρώπων, για την αντιστροφή των περικοπών σε όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες, στην Παιδεία, στην Υγεία, στα ασφαλιστικά ταμεία.
Να το πούμε διαφορετικά: το πιο μεγάλο, άμεσο και αποτελεσματικό μέτρο ανακούφισης από την ανθρωπιστική κρίση που έσπειρε η καπιταλιστική κρίση και τα μνημόνια είναι η διαγραφή του χρέους και η απαλλαγή από τα τοκοχρεολύσια. Γι’ αυτό χρειάζεται συστηματική αντιμετώπιση όλων των ταξικών εκβιασμών που αντιστέκονται σε αυτή την κίνηση, αρχίζοντας από τα βασικά: ποιος ελέγχει το τραπεζικό σύστημα και το νόμισμα.
Η ρήξη με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την ΕΕ, η κρατικοποίηση των τραπεζών χωρίς αποζημίωση για τους τραπεζίτες και η επιβολή εργατικού ελέγχου είναι στοιχειώδη μέτρα απέναντι στις απειλές. Αν η κάθε Capital Group απειλεί ότι θα πάρει τα κεφάλαιά της και θα φύγει σε περίπτωση που έστω αυξηθεί ο κατώτατος μισθός (πολύ περισσότερο αν διαγραφεί το χρέος), η απάντηση μπορεί να είναι μόνο μία: τα κεφάλαιά σας δεν σας ανήκουν, η Eurobank δεν είναι δική σας, περνάει στον έλεγχο των εργατών. Και οι στρόφιγγες για τη φυγάδευση πλούτου, οι εταιρίες offshore, η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, οι σχετικές οδηγίες της ΕΕ κλπ, κλείνουν με την αποδέσμευση από την Ευρωζώνη και την ΕΕ.
Σε αυτό το σημείο, οι εκβιασμοί παίρνουν γενικότερο πολιτικό χαρακτήρα. Από τους μεμονωμένους εκβιασμούς του κάθε κεφάλαιου χωριστά περνάμε στον εκβιασμό της ελληνικής αστικής τάξης σαν σύνολο με το ερώτημα-απειλή: μπορεί μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα να επιβιώσει έξω από την «αγκαλιά της Ευρώπης»;
Εδώ η απάντηση είναι διπλή.
Το πρώτο σκέλος έχει να κάνει με τη διαπίστωση ότι η ΕΕ δεν είναι η «αγκαλιά της Ευρώπης», είναι μηχανισμός που υπηρετεί τη λειτουργία του κεφάλαιου σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Χτίστηκε βήμα-βήμα από τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη με κριτήριο τις ανάγκες των ισχυρότερων μερίδων της αστικής τους τάξης αρχικά για ενιαία αγορά εμπορευμάτων, ύστερα για ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και επενδύσεων, φτάνοντας στη διεθνοποίηση των τραπεζών και στο κοινό νόμισμα. Οι έλληνες εφοπλιστές, τραπεζίτες και συνολικά τα ισχυρότερα ελληνικά κεφάλαια ωφελήθηκαν πολλαπλά από αυτή την πορεία και σίγουρα θα πονέσουν από μια ρήξη με την ΕΕ. Γι’ αυτό και αντιδρούν συνολικά σε αυτή την προοπτική, γεγονός που μας φέρνει στο δεύτερο σκέλος.
Η αποδέσμευση από την ΕΕ δεν μπορεί να σημαίνει επιστροφή σε «εθνικό έλεγχο» στους βασικούς θεσμούς -κλειδιά της οικονομίας όπως το νόμισμα και οι τράπεζες, αλλά προχώρημα σε εργατικό έλεγχο. Μέσα στην Αριστερά που κατανοεί την ανάγκη της ρήξης με τον έλεγχο της Φρανκφούρτης και των Βρυξελών, υπάρχουν ρεύματα που ψάχνουν την εναλλακτική λύση σε «παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας» με ό,τι αυτό σημαίνει από άποψη συμμαχιών. Ουσιαστικά απορρίπτουν τον αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα της ανατροπής που χρειαζόμαστε και αναζητούν απαντήσεις εμπνευσμένες από τις λαθεμένες παραδόσεις της πατριωτικής αριστεράς.
Βρισκόμαστε 70 χρόνια από το Δεκέμβρη του 1944 και ακόμη και η ηγεσία του ΚΚΕ που θεωρεί τον εαυτό της αποκλειστικό θεματοφύλακα των παραδόσεων του λαϊκού κινήματος έχει προχωρήσει στη διαπίστωση ότι οι τότε επιλογές της ήταν λάθος. Στην εισαγωγή της έκδοσης «Δεκέμβρης του 44: κρίσιμη ταξική σύγκρουση» το τμήμα ιστορίας της ΚΕ γράφει:
«Μπορούσαν, άραγε, το ΕΑΜ – ΚΚΕ να καταλάβουν την εξουσία τις μέρες της απελευθέρωσης της Αθήνας (12 Οκτώβρη 1944); Παρότι η Ιστορία δε γράφεται με υποθετικά σχήματα, η κατάκτηση της εργατικής εξουσίας προϋπέθετε σε βάθος διαχωρισμό των ΕΑΜικών δυνάμεων από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς στόχους των «συμμάχων» και της κυβέρνησης Παπανδρέου, γεγονός που θα όξυνε πολύ περισσότερο την ταξική πάλη. Προϋπέθετε ακόμα αναδιάταξη των συμμαχιών μέσα στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ σε βάση επαναστατική και μετατροπή των φύτρων εξουσίας (λαϊκός στρατός, λαϊκή δικαιοσύνη) σε όργανα της επαναστατικής δράσης. Το Κόμμα μας ήταν ιδεολογικά – πολιτικά ανέτοιμο για να διαμορφώσει τέτοιες εξελίξεις… Το βαθύτερο αντιφατικό γεγονός ήταν ότι το ΚΚΕ, όντας καθοδηγητής της ένοπλης λαϊκής πάλης, συμμετείχε σε μια αστική κυβέρνηση με πολιτικό στόχο την ομαλή δημοκρατική εξέλιξη ως μεταβατική στην πάλη για το σοσιαλισμό. Τέτοια εξέλιξη ήταν ανεδαφική».7
Αντιλήψεις που στις σημερινές συνθήκες απορρίπτουν τον αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα της ανατροπής και αναζητούν μια μετάβαση από τον έλεγχο της Τρόικας και των μνημονίων προς μια ελληνική «παραγωγική ανασυγκρότηση» με τη βοήθεια μιας κυβέρνησης της αριστεράς, βρίσκονται εκτός τόπου και χρόνου. Το πρόβλημα της κοινωνίας σήμερα δεν είναι πώς θα παράγει περισσότερο πλούτο, αλλά πώς θα περάσει ο έλεγχος στα χέρια αυτών που τον παράγουν, έτσι ώστε να γλυτώσουν από την καταστροφή που φέρνει η μειοψηφία που τώρα έχει τον έλεγχο.
Πολιτικές μάχες
Η αναζήτηση εναλλακτικής λύσης σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση δεν προκύπτει μόνο από τις ανάγκες της οικονομίας. Στην ίδια κατεύθυνση μάς οδηγούν όλες οι πλευρές της αντιπαράθεσης που βρίσκεται σε εξέλιξη. Χειροπιαστό παράδειγμα είναι τα ζητήματα που άνοιξαν από αφορμή την προεδρική εκλογή. Τι μέσα χρησιμοποιήθηκαν στην προσπάθεια για διαμόρφωση πλειοψηφίας 180 βουλευτών; Οι καταγγελίες Χαϊκάλη για απόπειρα δωροδοκίας του είναι χαρακτηριστική περίπτωση. Ποιοι έχουν την οικονομική επιφάνεια ώστε να επιχειρούν τέτοιες δωροδοκίες; Ποιοι έχουν τους δεσμούς με τους θεσμούς της Δικαιοσύνης ώστε να συγκαλύπτουν τέτοιες καταγγελίες; Ποιοι διαθέτουν τον έλεγχο στα Μέσα Ενημέρωσης ώστε να διαπομπεύουν τον καταγγέλλοντα και να εξαγνίζουν τον καταγγελλόμενο για τη δωροδοκία; Και ποια εγγύηση υπάρχει ότι μετά τις εκλογές θα σταματήσουν να παίζουν αυτά τα παιχνίδια;
Είναι αφέλεια να πιστεύει η Αριστερά ότι αρκεί ένα κόμμα της να κερδίσει τις εκλογές και να σχηματίσει κυβέρνηση για να λυθούν αυτά τα προβλήματα. Ούτε μπορούμε να περιορίσουμε την κριτική μας μόνο στο ζήτημα της αξιοπιστίας του κόμματος της αριστεράς που σχηματίζει κυβέρνηση. Όχι γιατί έχουμε αυταπάτες για τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά γιατί δεν έχουμε καμιά αμφιβολία ότι το πρόβλημα είναι δομικό, συστατικό στοιχείο του κοινωνικού συστήματος όπου κυρίαρχη τάξη είναι οι καπιταλιστές όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά και ιδεολογικά.
Αναπόσπαστο τμήμα της εναλλακτικής λύσης είναι το ξήλωμα αυτών των μηχανισμών και η αντικατάστασή τους από θεσμούς εργατικού ελέγχου και στην οικονομία αλλά και στη Δικαιοσύνη και στην Ενημέρωση και παντού. Πρόκειται για ανατροπές που προκύπτουν συγκεκριμένα από τις σημερινές μάχες και οποιαδήποτε προσπάθεια να περιοριστεί ο αντικαπιταλιστικός χαρακτήρας τους έχει άμεσο πολιτικό κόστος για την εργατική τάξη και το κίνημά της.
Οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ δεν διεκδικούν «μόνο» να πάρουν πίσω τις δουλειές τους, αλλά και να συνεχίσουν το πείραμα της ελεύθερης αυτοδιαχειριζόμενης ΕΡΤ που ξεκίνησαν όταν έπεσε το μαύρο από τους Σαμαροβενιζέλους. Τι θα κάνει μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ; Θα τους αντιμετωπίσει ως άτομα που πρέπει να «αξιολογηθούν» για να πάρουν μια θέση εργασίας;
Το αντιφασιστικό κίνημα δεν απαιτεί «μόνο» να προχωρήσει η δίκη της Χρυσής Αυγής και να καταδικαστούν οι δολοφόνοι της εγκληματικής νεοναζιστικής οργάνωσης, αλλά και να αποκαλυφθούν και να διαλυθούν οι μηχανισμοί που τους κάλυπταν στην Αστυνομία και στη Δικαιοσύνη. Τι θα κάνει μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ; Θα περιοριστεί στο διορισμό δημοκρατικών στελεχών στην κεφαλή των υπουργείων και της ιεραρχίας ελπίζοντας ότι οι μηχανισμοί θα πειθαρχήσουν;
Το αντιρατσιστικό κίνημα με τους αγώνες του έχει βάλει στην ημερήσια διάταξη ζητήματα όπως το δικαίωμα στην ιθαγένεια για όλα τα παιδιά ανεξάρτητα από την καταγωγή, το χρώμα ή τη θρησκεία των γονιών τους, την κατάργηση των στρατοπέδων συγκέντρωσης για τους μετανάστες και τη διάλυση μηχανισμών όπως η FRONTEX που ευθύνονται για πνιγμούς χιλιάδων προσφύγων. Τι θα κάνει μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ; Θα επιμείνει σε «αντιρατσιστικά νομοσχέδια» που δεν αντιμετωπίζουν κανένα από αυτά τα θέματα;
Χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα όταν το Ισραήλ επιτέθηκε για άλλη μια φορά στους Παλαιστίνιους της Γάζας και προχώρησε σε φρικτά εγκλήματα σκοτώνοντας παιδιά που έπαιζαν στις παραλίες. Σαμαράς και Βενιζέλος συνέχισαν την προώθηση ενός άξονα με το Ισραήλ. Τι θα κάνει μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ; Θα διατηρήσει αυτόν τον αντιδραστικό άξονα στο όνομα της «συνέχειας του κράτους» όπως έδειξε ο Αλέξης Τσίπρας στις συναντήσεις του με τον Αβραμόπουλο και τον Βενιζέλο στα υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών;
Οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και η νεολαία μαζί τους δεν μάτωσαν με απεργίες και καταλήψεις «μόνο» για να μην κλείσουν σχολεία και σχολές, αλλά και για μια Παιδεία που δεν περιορίζεται σε μαθητεία για την προετοιμασία ευέλικτων εξαρτημάτων της παραγωγικής μηχανής. Το ίδιο οι νοσηλεύτριες και οι γιατροί για την Υγεία, οι εργαζόμενοι στους Δήμους για τις δημοτικές υπηρεσίες, οι εργαζόμενοι στις συγκοινωνίες, στα ναυπηγεία, σε κάθε εργοστάσιο ή γραφείο που μπορεί να προσφέρει αγαθά και υπηρεσίες για τις ανάγκες των ανθρώπων. Τι θα κάνει μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για να ανοίξει ξανά το εργοστάσιο της Κόκα Κόλα; Θα περιοριστεί να αναζητήσει καλύτερα κίνητρα για τον ιδιωτικό τομέα;
Σε όλους τους τομείς έχουμε μπροστά μας μάχες για να μην αποδεχτούμε τέτοιους περιορισμούς. Η αντικαπιταλιστική αριστερά έχει να παίξει κρίσιμο ρόλο για τη συνέχεια. Όχι για τον εαυτό της, για να διατηρήσει τα χέρια της καθαρά από τις βρομιές της διαχείρισης αυτού του συστήματος. Ούτε για να προετοιμάζεται για μια μελλοντική «γνήσια» κυβέρνηση της Αριστεράς. Αλλά για να είναι στήριγμα στους αγώνες των εργαζόμενων και της νεολαίας στην προσπάθειά τους να επιβάλουν το δίκιο τους, κόντρα στους εκβιασμούς της άρχουσας τάξης που ήδη βλέπουμε αλλά και στους συμβιβασμούς μιας αριστεράς που προσπαθεί να την κατευνάσει. Αυτό είναι το νόημα μιας ισχυρής αριστερής εργατικής αντιπολίτευσης ακόμη και όταν ο ΣΥΡΙΖΑ μπει στην κυβέρνηση.
Ο διάλογος μέσα στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ και οι αντιπαραθέσεις της με άλλα τμήματα της Αριστεράς λογοδοτούν σε αυτή την προσπάθεια – να δώσουμε στην ανατροπή τον αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα που έχει ανάγκη το εργατικό κίνημα για να νικήσει.
Αυτή η προσπάθεια ξεκινάει εδώ και τώρα, με την ενίσχυση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ στη μάχη των εκλογών. Η προεκλογική εκστρατεία έχει στόχο μια ισχυρή παρουσία του επαναστατικού πόλου της Αριστεράς αλλά και τη συσπείρωση των εργατικών πρωτοποριών μέσα στους χώρους δουλειάς ώστε να μπορούν να συγκροτήσουν τα κινήματα που θα μετατρέψουν μια εκλογική νίκη της Αριστεράς σε εργατικές κατακτήσεις: κίνημα για να πάρουν όλοι οι απολυμένοι πίσω τις δουλειές τους, κίνημα για να ανοίξουν τα εργοστάσια, τα σχολεία και τα νοσοκομεία που έχουν κλείσει, κίνημα για να διαλύσουμε τα νεοναζιστικά τάγματα εφόδου και να δικαστούν και καταδικαστούν οι δολοφόνοι της Χρυσής Αυγής και οι προστάτες τους.
Βλέπουμε ήδη από τώρα πόσο σκληρά θα χρειαστεί να δώσουμε μάχες για κάθε εργατική κατάκτηση βήμα-βήμα, αλλά και πόσο απαραίτητο είναι κάθε τέτοιο βήμα να γίνεται γέφυρα για τη συνολική εναλλακτική των εργατών. Ο Σοσιαλισμός στον 21ο αιώνα είναι πιο επίκαιρος παρά ποτέ απέναντι σε έναν καπιταλισμό που θυμίζει όλο και πιο πολύ τα «Μεσάνυχτα του 20ου αιώνα», την κρίση και το φασισμό του 1930. Αλλά δεν θα έρθει αυτόματα, ούτε χαρισματικά από τα πάνω. Θα χρειαστεί να τον κερδίσουμε χτίζοντας τη συλλογική δύναμη των εργατών από τα κάτω, μάχη τη μάχη, αλλά και την επαναστατική Αριστερά που συνολικεύει τις κατακτήσεις για να περάσει η εξουσία και ο πλούτος στα χέρια της εργατικής τάξης.
Σημειώσεις
1.Βλέπε σχετικά άρθρο του Γιώργου Πίττα στην Εργατική Αλληλεγγύη: http://ergatiki.gr/?id=10884
2.Αυγή, 28/11/2014.
3.http://blogs.channel4.com/paul-mason-blog/greece-syriza-election-debt2753/2753#sthash.yTKWSuf9.dpuf
4.http://www.theguardian.com/world/2014/dec/23/syriza-john-milios-greece-eurozone
5.http://iskra.gr/index.php?option=com_content&view =article&id=18988:nikolakopoulos-liberation&catid=83:aristera&Itemid=200.
6.http://ergatiki.gr/?id=10829
7. Βλέπε το άρθρο του Λέανδρου Μπόλαρη «Επιτέλους αυτοκριτική» στην Εργατική Αλληλεγγύη, στο http://ergatiki.gr/?id=10982.°