8 Γενάρη 2014, διαδήλωση ενάντια στην ελληνικ
Ο Σωτήρης Κοντογιάννης εξηγεί γιατί το εργατικό κίνημα μπορεί να βγει νικητής απέναντι στις απειλές των τραπεζιτών του Ευρώ.
Γενάρης 2002: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης και ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας επιδεικνύουν, πανηγυρικά, το Ευρώ, που τίθεται σε κυκλοφορία στην Ελλάδα ταυτόχρονα με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Στις 19 Ιούνη του 2000 το Συμβούλιο των αρχηγών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε την ένταξη της Ελλάδας στη νέα Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) . Για την άρχουσα τάξη ήταν μια ιστορική ημέρα. Η Ελλάδα, γράφει ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης θα έπαυε "να βρίσκεται στο περιθώριο των εξελίξεων" και θα μπορούσε πλέον να συμμετέχει ισότιμα και ενεργά "στις ιστορικές ανακατατάξεις στην Ευρώπη".1
Μια δεκαετία είχε περάσει από την ήττα της Ρωσίας στον Ψυχρό Πόλεμο. Στα Βαλκάνια, που με εξαίρεση την Ελλάδα βρίσκονταν από την εποχή της συμφωνίας της Γιάλτας στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, ο αγώνα δρόμου ανάμεσα στους δυτικούς συμμάχους για τη μοιρασιά της λείας είχε ήδη παραδώσει τη Γιουγκοσλαβία στις φλόγες του εμφυλίου πολέμου. Στο Βελιγράδι κάπνιζαν ακόμα τα ερείπια των Νατοϊκών βομβαρδισμών. Τα γεράκια του πολέμου είχαν ολοκληρώσει το έργο τους. Τώρα είχε έρθει η ώρα των ορνέων της αγοράς να κατασπαράξουν τα κουφάρια. Χάρη στην "επιτυχία" του Σημίτη, οι τραπεζίτες, οι επιχειρηματίες, οι χρηματιστές και οι κερδοσκόποι "μας" θα είχαν τώρα ένα δυνατό μαχαίρι στα χέρια τους: το σκληρό Ευρώ. Η Ελλάδα θα έπαυε "να βρίσκεται στο περιθώριο των εξελίξεων". Το πάρτι μόλις ξεκίναγε.
Σήμερα, δεκαπέντε χρόνια μετά, η κατάσταση μόνο πάρτι δεν θυμίζει. Οι τράπεζες έχουν μετατραπεί σε ζόμπι, το δημόσιο είναι βουτηγμένο στα χρέη, η παραγωγή έχει συρρικνωθεί στα επίπεδα της δεκαετίας του 1990 και η προοπτική της χρεοκοπίας και της έξωσης από την ευρωζώνη κρέμεται απειλητικά πάνω από τη χώρα.
Πόσο πιθανό είναι ένα Grexit; Μπορούν πράγματι να μας πετάξουν έξω; Και τι συνέπειες θα έχει; Θα είναι "κόλαση", όπως λέει ο διάσημος νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν;2 Μας περιμένει ένας "δραχμαγεδών" - διψήφιος πληθωρισμός, απομόνωση της χώρας από τις διεθνείς αγορές, ελλείψεις σε βασικά αγαθά και τριτοκοσμική ανέχεια; Ή μήπως, αντίθετα, η απαγκίστρωση της χώρας μας από το "σκληρό" Ευρώ και η επιστροφή στην εποχή των υποτιμήσεων είναι το κλειδί για την ανάπτυξη, όπως υποστηρίζουν οι θιασώτες της δραχμής; Ας τα πιάσουμε ένα-ένα.
Μπορούν να μας πετάξουν έξω από την Ευρωζώνη;
Η εύκολη απάντηση είναι "όχι". Νομικά, λένε πολλοί, δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη για την αποπομπή ενός κράτους μέλους. Και πράγματι δεν υπάρχει. "Τι μπορούν να κάνουν;", έγραφε τον Φλεβάρη ο Βόλφγκανγκ Μύνχαου στην εφημερίδα Financial Times, προτρέποντας τη νέα ελληνική κυβέρνηση να μην υποχωρήσει στις πιέσεις των δανειστών: "Δεν μπορούν να τη διώξουν από την Ευρωζώνη. Δεν έχουν τα νομικά μέσα για να το κάνουν. Ούτε μπορούν να την πετάξουν έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εξακολουθούν να χρειάζονται τη συγκατάθεσή της για κάθε αλλαγή στις συνθήκες ή κάθε πολιτική που απαιτεί ομοφωνία, όπως είναι για παράδειγμα η ανανέωση των κυρώσεων απέναντι στη Ρωσία".
Οι σχέσεις ανάμεσα στις χώρες, όμως – ακόμα και μέσα στην "πολιτισμένη" Ευρωπαϊκή Ένωση – δεν καθορίζονται από τα νομικά έγγραφα, το διεθνές δίκαιο και τους κανόνες. Ναι, νομικά δεν μπορούν να μας πετάξουν έξω. Μπορούν όμως να αναγκάσουν την Ελλάδα να αποχωρήσει "οικειοθελώς".
Οι εμπορικές τράπεζες, όπως είναι γνωστό, κρατάνε στα "θησαυροφυλάκια τους" μόνο ένα μικρό κομμάτι από τα χρήματα που έχουν στους λογαριασμούς τους οι καταθέτες. Το υπόλοιπο το επενδύουν σε τοποθετήσεις με υψηλότερο επιτόκιο – σε επιχειρηματικά και καταναλωτικά δάνεια, σε τίτλους του δημοσίου, σε ομόλογα επιχειρήσεων κλπ. Αν μια εμπορική τράπεζα χρειαστεί περισσότερα χρήματα από αυτά που έχει κρατήσει στο "θησαυροφυλάκιο" της, μπορεί, φυσιολογικά, να τα αντλήσει (με τη μορφή φτηνού βραχυπρόθεσμου δανείου) από την κεντρική τράπεζα, καταθέτοντας σαν εγγύηση τους τίτλους που έχει στα χέρια της. Η προϋπόθεση είναι να δεχτεί η κεντρική τράπεζα τα χρεόγραφα αυτά σαν εγγύηση.
Στις 7 Φλεβάρη, λίγα εικοσιτετράωρα μετά την νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές, ο Μάριο Ντράγκι, ο διοικητής της ΕΚΤ, διαμήνυσε στη νέα ελληνική κυβέρνηση ότι "τα ελληνικά ομόλογα δεν είναι, προσωρινά, αποδεκτά ως εγγυήσεις για την παροχή ρευστότητας".3 Η ΕΚΤ συνεχίζει, είναι αλήθεια να στηρίζει, μεσώ του "Έκτακτου Μηχανισμού" της Τράπεζας της Ελλάδας (του διαβόητου ELA), το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Αλλά η ρευστότητα δίνεται κυριολεκτικά με το σταγονόμετρο. Στις 22 Απρίλη ο Ντράγκι αύξησε, για έκτη φορά μέσα στο χρόνο το ανώτατο όριο που επιτρέπεται να αντλήσει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα από τον ELA κατά 1.5 δισεκατομμύριο – από τα 74 στα 75.5. Η αύξηση αυτή φτάνει τσίμα-τσίμα για να καλύψει τα λεφτά που το υπουργείο Οικονομικών στέλνει κάθε τόσο στο ΔΝΤ για να ξεπληρώσει τις δόσεις του πρώτου μνημονίου.
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται στα πρόθυρα της ασφυξίας: από τα 135 δισεκατομμύρια που βρίσκονται στους λογαριασμούς των καταθετών τα μισά (και πάνω) είναι "επενδεδυμένα" σε κόκκινα δάνεια: έχουν κάνει φτερά με άλλα λόγια. Τα υπόλοιπα είναι δεσμευμένα σε ομόλογα και έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου. Τα ταμεία είναι άδεια. Αν ο Ντράγκι σφίξει λίγο ακόμα τις στρόφιγγες της ρευστότητας το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα καταρρεύσει και η κυβέρνηση θα έχει πια μηδαμινό χώρο για ελιγμούς: το Grexit θα είναι σχεδόν η μοναδική της "επιλογή".
Θέλουν οι εταίροι μας να απαλλαγούν από το "βάρος" της Ελλάδας;
Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Και ο λόγος είναι απλός: μια έξοδος της Ελλάδας θα οδηγήσει ολόκληρη την Ευρώπη "σε αχαρτογράφητα νερά", όπως δήλωσε χαρακτηριστικά στα τέλη Απρίλη ο ίδιος ο Ντράγκι. Η χρεοκοπία της Λήμαν Μπράδερς θα μοιάζει με λεπτομέρεια της ιστορίας μπροστά στον σεισμό που απειλεί να πυροδοτήσει ένα Grexit.
Πως θα αντιδράσουν οι "αγορές" αν εξαναγκαστεί η Ελλάδα να φύγει από το Ευρώ, αυτό κανένας δεν μπορεί να το προεξοφλήσει. Αν ανοίξει η πόρτα της εξόδου ποιος θα μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα ακολουθήσουν, μετά την Ελλάδα και άλλες "προβληματικές" οικονομίες του Ευρωπαϊκού νότου – η Πορτογαλία ή ακόμα και η Ισπανία; Οι κερδοσκόποι, θα τρέξουν, σχεδόν με βεβαιότητα, να αποσύρουν τα κεφάλαιά τους αναζητώντας πιο ασφαλείς τοποθετήσεις για τα χρήματά τους.
Αλλά ακόμα και αν καταφέρουν με κάποιο μαγικό τρόπο οι ηγέτες της Ευρώπης να διασκεδάσουν τους φόβους των "αγορών" και να αποφύγουν μια ξαφνική και καταστροφική φυγή κεφαλαίων από την περιφέρεια, η ζημιά για την Ευρωζώνη θα είναι ανυπολόγιστη. Το Ευρώ θα έχει υποβιβαστεί από σκληρό, κοινό Ευρωπαϊκό νόμισμα σε έναν μηχανισμό σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Μια από τις βασικές φιλοδοξίες που οδήγησαν τους ηγέτες της Ευρώπης στο Ευρώ ήταν να αποκτήσουν ένα ισχυρό "αποθεματικό" νόμισμα ικανό να ανταγωνιστεί το δολάριο στις διεθνείς αγορές. Η αλήθεια είναι ότι – παρά τους φόβους που είχαν εκφράσει κατά καιρούς διάφοροι Αμερικανοί οικονομολόγοι για το μέλλον του δολαρίου4 – το σχέδιο έχει μέχρι σήμερα προχωρήσει ελάχιστα: το 1998, το δολάριο αντιπροσώπευε το 69% των διεθνών συναλλαγματικών αποθεμάτων, ενώ το μερίδιο του γερμανικού μάρκου και του γαλλικού φράγκου μαζί (που επρόκειτο να αντικατασταθούν από το Ευρώ) το 16%. Το 2014 το μερίδιο του δολαρίου είχε πέσει 3 μονάδες κάτω, ενώ το Ευρώ αντιπροσώπευε όλο και όλο το 22%.5 Η έξωση ενός κράτους-μέλους θα είναι όμως, σχεδόν σίγουρα, θανάσιμο πλήγμα για αυτό το φιλόδοξο σχέδιο.
Θα ήταν, όμως, λάθος να πιστέψει κανείς ότι οι ενδεχόμενες συνέπειες αποτελούν εγγύηση ότι οι εταίροι μας δεν πρόκειται ποτέ να μας εξαναγκάσουν σε ένα Grexit. Η ιστορία δείχνει ότι οι άρχουσες τάξεις και οι ηγέτες τους είναι ικανοί για τα πάντα όταν κινδυνεύουν τα συμφέροντά τους ή η θέση τους. Οι πόλεμοι, για να φέρουμε ένα προφανές παράδειγμα, έχουν πάντα τεράστιο κόστος – όχι μόνο σε πόνο και σε αίμα (που ίσως απασχολεί λίγο μόνο τις άρχουσες τάξεις) αλλά και σε κατεστραμμένες υποδομές, σε βομβαρδισμένα εργοστάσια και άδεια ταμεία. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τους ηγέτες των μεγάλων χωρών της Ευρώπης να οδηγήσουν δυο φορές μέσα στον 20ο αιώνα την ανθρωπότητα στον παγκόσμιο πόλεμο.
Το τελευταίο πράγμα που θέλουν σήμερα οι ηγέτες της Ευρώπης είναι να φανούν υποχωρητικοί απέναντι σε μια κυβέρνηση που έχει έρθει στην εξουσία με τις ψήφους του εργατικού κινήματος. Το μπρα-ντε-φερ των διαπραγματεύσεων μπορεί πολύ εύκολα να καταλήξει σε ένα "ατύχημα" – παρά τη θέληση τόσο της μιας όσο και της άλλης πλευράς.
Μήπως συμφέρει, όμως, την Ελλάδα μια έξοδος από το Ευρώ;
Το ερώτημα είναι από την αρχή του κιόλας, λάθος. Δεν υπάρχει μια Ελλάδα, αλλά δυο. Από τη μια είναι η Ελλάδα των αφεντικών, των τραπεζιτών, των εφοπλιστών, των βιομηχάνων – της άρχουσας τάξης. Και από την άλλη η Ελλάδα των εργατών, των άνεργων, των συνταξιούχων, των φτωχών. Τα συμφέροντά τους είναι αντιδιαμετρικά αντίθετα. Και σε πείσμα των θεωριών που προωθούν ακόμα και κομμάτια της αριστεράς δεν υπάρχει κάποιο "εθνικό σχέδιο" που να μπορεί να γεφυρώσει αυτές τις διαφορές.
Η ένταξη στο Ευρώ ήταν στρατηγική επιλογή για την άρχουσα τάξη. Το "οικονομικό θαύμα" των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 2000 δεν θα είχε επιτευχθεί ποτέ χωρίς το Ευρώ. Χωρίς την ένταξη στην Ευρωζώνη η Ολυμπιάδα θα είχε γίνει το 2004 κατά πάσα πιθανότητα σε κάποια άλλη πρωτεύουσα του κόσμου. Χωρίς το "κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα" η Εθνική Τράπεζα δεν θα είχε εξαγοράσει ποτέ την τουρκική Finansbank: μάλλον το αντίστροφο θα είχε γίνει, να εξαγοράσει κάποια από τις μεγάλες τουρκικές τράπεζες κάποια ελληνική. Παρά την κρίση, που αντέστρεψε πολλές από αυτές τις "επιτυχίες", τα αφεντικά στην Ελλάδα δεν έχουν παραιτηθεί από τις φιλοδοξίες τους να παίζουν οικονομικά (και όχι μόνο) ηγετικό ρόλο στην περιοχή. Το Ευρώ είναι για αυτούς ένα όπλο και δεν θέλουν να το χάσουν.
Οι εργάτες και οι φτωχοί, αντίθετα, δεν κέρδισαν τίποτα από το Ευρώ. Η υπόσχεση της κυβέρνησης του Σημίτη ότι το ισχυρό νόμισμα θα "θωράκιζε την ελληνική οικονομία απέναντι στις διεθνείς κρίσεις"6 αποδείχτηκε απάτη. Το Ευρώ δεν έσωσε την Ελλάδα από την λαίλαπα που κληροδότησε στην παγκόσμια οικονομία η κατάρρευση τον Σεπτέμβρη του 2008 της Λήμαν Μπράδερς.
Σήμερα πολλοί υποστηρίζουν ότι το Ευρώ όχι απλά δεν μας έσωσε από την κρίση αλλά, αντίθετα, είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνο για την ένταση που πήρε η κρίση, από το 2010 και μετά στην Ελλάδα. Το σκληρό, κοινό νόμισμα, λέει ο Κώστας Λαπαβίτσας, καθηγητής οικονομικών Πανεπιστημίου του Λονδίνου και τώρα βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, τίναξε στα ύψη την απόσταση που χώριζε τις πλούσιες οικονομίες της κεντρικής Ευρώπης από τον λιγότερο αναπτυγμένο νότο. Η μόνη λύση είναι η έξοδος από το Ευρώ που θα δώσει στην ελληνική οικονομία τη δυνατότητα, ύστερα από μια σύντομη περίοδο προσαρμογής, να βαδίσει ξανά στον δρόμο της ανάπτυξης.
Οι διακυμάνσεις στις ισοτιμίες των νομισμάτων παίζουν, σύμφωνα με τα εγχειρίδια της μακροοικονομίας, έναν εξισορροπητικό ρόλο στις σχέσεις ανάμεσα στις εθνικές οικονομίες. Τα νομίσματα των αδύναμων, μη ανταγωνιστικών χωρών που διατηρούν μεγάλα εμπορικά ελλείμματα (οι φτηνές εισαγωγές υπερσκελίζουν τις ακριβές εξαγωγές) τείνουν να υποτιμούνται στις διεθνείς αγορές. Αντίθετα οι ισοτιμίες των νομίσματων των ισχυρών, αναπτυγμένων οικονομιών έχουν την τάση να ανεβαίνουν. Από το 1971 μέχρι την αντικατάστασή του από το Ευρώ το 1999 το γερμανικό μάρκο ανατιμήθηκε 166% έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Η δραχμή, αντίθετα, την ίδια πάνω-κάτω περίοδο έχασε σχεδόν το 90% της αξίας της (σε δολάρια). Η υποτίμηση μειώνει τις εισαγωγές (τα εισαγόμενα γίνονται ακριβότερα), αυξάνει τις εξαγωγές και αποκαθιστά "αόρατα" την ισορροπία στο εμπορικό ισοζύγιο. Το τίμημα αυτής της εξισορρόπησης το πληρώνουν φυσικά οι εργάτες και οι φτωχοί που δυσκολεύονται ολοένα και πιο πολύ να ζεσταθούν (το πετρέλαιο είναι εισαγόμενο στην Ελλάδα), να ντυθούν, να μετακινηθούν, να επισκευάσουν το σπίτι τους ή να σπουδάσουν τα παιδιά τους.
Το Ευρώ, λένε οι οπαδοί της επιστροφής στη δραχμή εμπόδισε αυτή την αυτόματη λειτουργία της υποτίμησης. Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας έπεφτε και έπεφτε από το 2001 μέχρι το 2008. Το εμπορικό έλλειμμα μεγάλωνε συνεχώς. Όταν ξέσπασε η κρίση η ελληνική οικονομία ήταν τελείως αδύναμη για να αμυνθεί. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι να σπάσουμε αυτή την αγκύλωση, να επιστρέψουμε στο εθνικό νόμισμα και να το αφήσουμε να υποτιμηθεί. Η χαμένη μας ανταγωνιστικότητα θα ανακτηθεί και η οικονομία θα πάρει γρήγορα ξανά μπροστά.7
Δραχμαγεδών
Υπάρχουν δυο βασικά προβλήματα με αυτή την προσέγγιση. Πρώτον υποτιμάει το μέγεθος της κρίσης. Το ίδιο το ΔΝΤ στην τελευταία του έκθεση για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας ζωγραφίζει με μελανά χρώματα τις προοπτικές. Όπως γράφει ο Άλεξ Καλλίνικος, "Η μελέτη... υποστηρίζει ότι η χρηματοοικονομική κρίση έχει δημιουργήσει μόνιμη ζημιά στην παγκόσμια ανάπτυξη... Η μελέτη παρακολουθεί την ανάπτυξη του δυνητικά παραγομένου προϊόντος. Με τον όρο αυτό εννοεί το ύψος της παραγωγής που μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να προκληθεί αύξηση του πληθωρισμού. Προβλέπει ότι στις αναπτυγμένες οικονομίες η ανάπτυξη του δυνητικά παραγομένου προϊόντος με δυσκολία μπορεί να σηκωθεί από ένα μέσο όρο 1.3% στα χρόνια 2008-14 σε 1.6% την πενταετία 2015-20. Είναι ένα ποσοστό χαμηλότερο από το 2.25% της περιόδου 2001-7.8
Η Ελλάδα είναι η κορυφή του παγόβουνου, όχι η εξαίρεση. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η κρίση και όχι οι ελληνικές "ιδιαιτερότητες" – η χαμηλή παραγωγικότητα ή το άκαμπτο νόμισμα. Είναι ουτοπία να πιστεύει κανείς, μέσα σε αυτές τι συνθήκες ότι η ελληνική οικονομία θα καταφέρει να μπει και πάλι στο δρόμο της ανάκαμψης, απλά και μόνο επειδή θα έχει αφήσει το νόμισμά της να υποτιμηθεί. Άλλωστε το ίδιο το Ευρώ έχει πάρει εδώ και ένα περίπου χρόνο την κατηφόρα σε σχέση με το δολάριο – αλλά αυτή η υποτίμηση δεν έχει φέρει καμιά ανάπτυξη.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, αυτής της άποψης είναι ότι εναποθέτει τις ελπίδες των εργατών και των φτωχών στη βελτίωση της "υγείας" του ίδιου του συστήματος. Αλλά ακόμα και αν έρθει τελικά κάποια στιγμή η ανάκαμψη οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να τρέξουν να μοιραστούν τα κέρδη τους με τους εργάτες.
Η έξοδος από το Ευρώ είναι ένα από τα βασικά σημεία του αντικαπιταλιστικού προγράμματος που έχει προτείνει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Αυτή η έξοδος, όμως, δεν εντάσσεται σε κάποιο σχέδιο "φιλεργατικής", "φιλολαϊκής" – τα κοσμητικά επίθετα δεν έχουν σημασία – ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Το αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα έχει σαν στόχο τη σύγκρουση, τη ρήξη με τους καπιταλιστές και τους μηχανισμούς τους. Δεν θέλουμε στη θέση του Ντράγκι έναν Έλληνα τραπεζίτη, έναν νέο Παπαδήμο: θέλουμε να πάρει τον έλεγχο του νομίσματος η ίδια η εργατική τάξη. Το κλειδί του αντικαπιταλιστικού προγράμματος είναι ο εργατικός έλεγχος.
Οι "αγορές" και οι "εταίροι" μας στην ΕΕ θα κάνουν ό, τι μπορούν για να μετατρέψουν την Ελλάδα σε κόλαση, αν αποφασίσουμε να διαγράψουμε το δημόσιο χρέος, να απαλλοτριώσουμε τις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις και να φύγουμε από το Ευρώ και την ΕΕ, όπως προτείνει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Οι κερδοσκόποι θα τρέξουν να σηκώσουν και το τελευταίο Ευρώ από τις ελληνικές τράπεζες. Τα υπουργεία Εξωτερικών θα εκδώσουν "ταξιδιωτικές οδηγίες" που θα αποτρέπουν στους πολίτες τους να έρθουν για τουρισμό στην Ελλάδα. Οι πολυεθνικές θα σταματήσουν να μας πουλάνε καύσιμα, ανταλλακτικά και φάρμακα. Οι ΗΠΑ "χρειάστηκαν" μισό αιώνα για να συγχωρήσουν την Κούβα για την ανατροπή του φιλοαμερικανικού καθεστώτος του δικτάτορα Μπατίστα. Οι "θεσμοί" δεν πρόκειται να είναι ούτε ένα χιλιοστό πιο ευγενικοί απέναντί μας, αν έρθουμε σε σύγκρουση μαζί τους.
Μπορούμε να βγούμε νικητές από μια τέτοια αναμέτρηση; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά ναι. Αυτή η αισιοδοξία μας δεν στηρίζεται σε κάποια φανταστική ή πραγματική υπεροχή του οικονομικού μας προγράμματος. Στηρίζεται στην αλληλεγγύη των εργατικών τάξεων στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Δεν τρέφουμε αυταπάτες για τις δυνατότητες ανάπτυξης ενός καλύτερου, πιο ανθρώπινου καπιταλισμού στην Ελλάδα που δεν θα επηρεάζεται από την παγκόσμια κρίση. Ούτε πιστεύουμε ότι μπορούμε να την μετατρέψουμε σε έναν σοσιαλιστικό παράδεισο, σε μια απομονωμένη νησίδα εργατικής δημοκρατίας μέσα στον ωκεανό της αθλιότητας του καπιταλισμού. Η Ελλάδα, όμως, μπορεί να γίνει ο αδύνατος κρίκος ενός σάπιου συστήματος που δεν έχει να προσφέρει πλέον στην ανθρωπότητα τίποτα άλλο πέρα από κρίσεις, φτώχεια, ρατσισμό και πολέμους.
Οι άρχουσες τάξεις θα προσπαθήσουν να κάνουν τις απειλές τους για "δραχμαγεδών" πραγματικότητα. Αλλά για να το κάνουν αυτό θα πρέπει να ρισκάρουν μια ανοιχτή αναμέτρηση με τις δικές τους εργατικές τάξεις. Και αυτό το "όπλο" είναι ακαταμάχητο.
Σημειώσεις
1. Κώστας Σημίτης, "Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα, 1996-2004", σελ 169.
2. Καθημερινή 17.4.2015, "Πολ Κρούγκμαν: Κόλαση για την Ελλάδα ένα ενδεχόμενο grexit"
3. Καθημερινή, 8.2.2015, "Στο Ναδίρ των 147 δις Ευρώ υποχώρησε το σύνολο των καταθέσεων τον Ιανουάριο"
4. Ο Άλαν Γκρίνσπαν, ο πρώην διοικητής της FED (της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ) είχε εκτιμήσει ότι μέχρι το 2020 το Ευρώ θα είχε καταφέρει να υποσκελίσει το δολάριο. Οι φόβοι του δεν έχουν μέχρι τώρα επιβεβαιωθεί.
5. Πίνακες και διαγράμματα για τα μερίδια των νομισμάτων στα συναλλαγματικά αποθέματα μπορεί να βρει κανείς στην Wikipedia, στο λήμμα "Reserve currencies". Τα στοιχεία προέρχονται από τις μελέτες της ΕΚΤ.
6. Κώστας Σημίτης, σελ 169.
7. Μια περιεκτική, συνοπτική περιγραφή των απόψεων του Λαπαβίτσα υπάρχει στο http://costaslapavitsas.blogspot.gr/2013/01/blog-post_20.html
8. Εργατική Αλλλεγγγύη Νο 1170, σελ 2: Η παγκόσμια οικονομία σέρνεται.