Βιβλιοκριτική
Bιβλιοκριτική: Καρλ Μαρξ, μετάφραση Παναγιώτης Σκούφης - Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία

Η ιστορία της Κομμούνας

 

΄Ενα βιβλίο με θέμα την πρώτη «έφοδο στον ουρανό», την πρώτη απόπειρα ουσιαστικά της εργατικής τάξης να καταλάβει την εξουσία, την Κομμούνα του Παρισιού, δεν μπορεί παρά να είναι εξαιρετικά επίκαιρο και αναγκαίο.


Σε μία περίοδο, (αρχές τις δεκαετίας του 1870) που ο καπιταλισμός είχε μπει στο δρόμο για την παγκόσμια κυριαρχία του, ο Μαρξ αποδεικνύει με τον πιο γλαφυρό τρόπο πως μία νέα δύναμη, αυτή της εργατικής τάξης, βρέθηκε στο προσκήνιο του αγώνα για την απελευθέρωση ενάντια στην αστική τάξη. Το ξέσπασμα του Γαλλοπρωσικού πολέμου τον Ιούλη του 1870, ανάμεσα στον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’ και τον Πρώσο ηγέτη Μπίσμαρκ, και η ήττα που υπέστη η Γαλλία, σήμανε την αγανάκτηση και στη συνέχεια τον ξεσηκωμό των εργατών του Παρισιού. Η αντίδραση της εργατικής τάξης δεν προερχόταν όμως από κάποιο πλήγμα της «εθνικής υπερηφάνιας», αλλά από το κόστος του πολέμου στις ζωές των φτωχών του Παρισιού. Οι δύο πρώτες διακυρήξεις του συγγράμματος αποδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο την στάση των εργατών, όχι μόνο της Γαλλίας αλλά και της Γερμανίας απέναντι στον πόλεμο και αποτελούν περίτρανο παράδειγμα της διεθνιστικής αλληλεγγύης. «Γάλλοι, Γερμανοί, Ισπανοί εργάτες! Ας ενώσουμε τη φωνή μας σε μια κραυγή αγανάχτησης ενάντια στον πόλεμο... Εμείς που θέλουμε ειρήνη, δουλειά κι ελευθερία διαμαρτυρόμαστε με όλη μας τη φωνή ενάντια στις πολεμικές διακηρύξεις..», αναφέρει μανιφέστο της Διεθνούς στο Παρίσι λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, ενώ περιλαμβάνονται και αντίστοιχες ανακοινώσεις γερμανών εργατών.


Η αύξηση της φτώχιας και της εξαθλίωσης μετά τον πόλεμο ήταν επομένως οι λόγοι της αντίδρασης των οπλισμένων πλέον εργατών του Παρισιού. « Το ένοπλο Παρίσι ήταν η ένοπλη επανάσταση» γράφει ο Μαρξ.


Το πιο σπουδαίο κομμάτι του βιβλίου αναπτύσσεται στην Τρίτη διακήρυξη, στη νίκη του ένοπλου Παρισιού στις 18 Μάρτη του 1871 και την εμφάνιση ενός νέου είδους εξουσίας. Εδώ επισημαίνει ο Μαρξ πως οι εργάτες διέλυσαν το παλιό κράτος και το αντικατέστησαν με μία νέα δική τους δομή, την πιο δημοκρατική που υπήρξε από την εμφάνιση της ταξικής κοινωνίας. « Η άμεση αντίθεση της αυτοκρατορίας ήταν η Κομμούνα. Η φωνη για κοινωνική δημοκρατία με την οποία το προλεταριάτο του Παρισιού είχε αρχίσει την επανάσταση του Φλεβάρη, εξέφραζε μόνο τον ακαθόριστο πόθο για μιά δημοκρατία που δεν θα παραμέριζε μόνο τη μοναρχική μορφή της ταξικής κυριαρχίας, αλλά και αυτήν την ίδια την ταξική κυριαρχία η Κομμούνα ήταν η καθορισμένη μορφή αυτής της δημοκρατίας», γράφει. Ο τρόπος λειτουργίας και λήψης αποφάσεων, οι νόμοι και τα διατάγματα της Κομμούνας παρουσιάζονται με το πιο ζωντανό τρόπο, δίνοντας ξεκάθαρα την εικόνα για το πως μπορεί να είναι μια άλλη κοινωνία. Χαρακτηριστικά αναφέρει για τον στρατό «Το Παρίσι ...είχε απαλλαχθεί από τον στρατό, που τον είχε αντικαταστήσει με μία εθνοφυλακή που αποτελούνταν κυρίως από εργάτες. Το γεγονός αυτό έπρεπε να μετατραπεί σε μόνιμο θεσμό.

Γι’αυτό το πρώτο διάταγμα της Κομμούνας ήταν αυτό για την κατάργηση του μόνιμου στρατού και την αντικατάστασή του με τον οπλισμένο λαό». Στη συνέχεια περιγράφει τον τρόπο εκλογής αντιπροσώπων «Η Κομμούνα σχηματιζόταν από τους δημοτικούς συμβούλους... ’Ηταν υπεύθυνοι και μπορούσαν να ανακληθούν σε οποιαδήποτε στιγμή. Η πλειοψηφία τους προερχόταν φυσικά από εργάτες ή από αναγνωρισμένους εκπροσώπους της εργατικής τάξης. Η Κομμούνα δεν επρόκειτο να είναι κοινοβουλευτικό αλλα ένα εργαζόμενο σώμα εκτελεστικό και νομοθετικό ταυτόχρονα». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η αναφορά στους μισθούς, «Από τα μέλη της Κομμούνας, ως τους κατώτερους υπαλλήλους, η δημόσια υπηρεσία έπρεπε να αμείβεται με εργατικούς μισθούς», ενώ παρακάτω αναφέρει σε σχέση με τα μέτρα που εφάρμοζε η Κομμούνα: «Το μεγαλύτερο κοινωνικό έργο της Κομμούνας ήταν η ίδια η ύπαρξή της, η εργασία της. Τα ειδικά μέτρα μπορούσαν μόνο να υποδείξουν την κατεύθυνση προς την οποία κινείται μία κυβέρνηση του λαού από τον ίδιο το λαό. Τέτοια μέτρα ήταν η κατάργηση της νυχτερινής δουλειάς των αρτεργατών... η παράδοση όλων των κλειστών εργοστασίων σε συνεταιρισμούς εργατών..»


Ο Καρλ Μαρξ, πατώντας πάνω στην εμπειρία της Παρισινής Κομμούνας και με τα μάτια στραμμένα στην εργατική τάξη, ανέπτυξε όλα τα κεντρικά ζητήματα που προέκυψαν από την ίδια τη δράση των εξεγερμένων του Παρισιού: το τσάκισμα του αστικού κράτους και των μηχανισμών του ως απαραίτητη προυπόθεση για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης, την κεντρικότητα της τάξης χωρίς την υποκατάστασή της από κάποιες «φωτισμένες μειοψηφίες» στον αγώνα της για απελευθέρωση, τη δυνατότητα για την οικοδόμηση μίας άλλης, δίκαιης κοινωνίας.


Ο Μαρξ τελειώνει το έργο του με τα εξής λόγια «Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης απ’όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους».


Αυτή λοιπόν την ιστορική στιγμή στην πάλη της εργατικής τάξης μαζί με τα αναγκαία συμπεράσματα στα οποία καταλήγει ο Μάρξ, χρειάζεται να τα επαναφέρουμε στην μνήμη του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς και η συνεισφορά αυτού του βιβλίου στην οργάνωση της δράσης προς την απελευθέρωση είναι τεράστια.