Το δόγμα της ρατσιστικής “ασφάλειας”
Το φριχτό ναυάγιο στα ανοιχτά της Λαμπεντούζα τον Οκτώβρη του 2013, με τους πάνω από 350 νεκρούς, έδειξε το πραγματικό πρόσωπο της "μεταναστευτικής" πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως γράφει ο Απόστολος Φωτιάδης στο βιβλίο του "Έμποροι των συνόρων" που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ποταμός, "η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική [είχε] διαβεί τον Ρουβίκωνα".
Ο κόσμος ξεχείλιζε από οργή. Οι "αρχές" -ανάμεσά τους ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα, η επίτροπος εσωτερικών υποθέσεων και μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Σεσίλια Μάλμστρομ, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο -έσπευσαν στον τόπο της τραγωδίας. "Επισκέπτονται το νεκροτομείο, μιλούν με επιζώντες και ο πρόεδρος Μπαρόζο ανακοινώνει ένα κονδύλι 30 εκατομμυρίων ευρώ για τους πρόσφυγες που βρίσκονται στην Ιταλία. Μαζί με τα λεφτά που δίνει, λέει και λόγια συμπόνιας...". Οι κάτοικοι της Λαμπεντούζα, όμως, τους υποδέχονται με κραυγές: assassini, assassini, δολοφόνοι, δολοφόνοι...
Η οργή αναγκάζει την Ιταλική κυβέρνηση σε στροφή 180 μοιρών. Δυο βδομάδες μετά την τραγωδία το ιταλικό Πολεμικό Ναυτικό ενεργοποιεί την επιχείρηση Mare Nostrum ("Η θάλασσά μας" στα λατινικά). "Καθοδηγούμενη από τη ναυτική βάση της Σάντα Ρόζα, τριάντα μίλια έξω από τη Ρώμη, η Mare Nostrum αποτελεί ένα πολύπλοκο εγχείρημα... Στην ουσία, το ιταλικό ναυτικό διασώζει και μεταφέρει στην Ιταλία... όσους επιβαίνουν σε σκάφος που βγαίνει από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης... Η έκταση που καλύπτει η επιχείρηση είναι τεράστια, πάνω από 30.000 τετραγωνικά μίλια. Μέχρι τον Αύγουστο του 2014 έχουν διασωθεί με αυτό τον τρόπο πάνω από 115.000 πρόσφυγες...".
Η Mare Nostrum βρέθηκε αμέσως στο στόχαστρο όχι μόνο των ρατσιστών που κατηγορούσαν την Ιταλία για "δημιουργία ενός πόλου έλξης πληθυσμιακών ροών" αλλά και των ίδιων των Βρυξελλών. Ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις η Ιταλία κατέληξε τον Αύγουστο του 2014 σε ένα συμβιβασμό με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή: η Mare Nostrum αντικαταστάθηκε από μια επιχείρηση της Frontex, την Triton. Η Mare Nostrum κάλυπτε ολόκληρη τη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στις ιταλικές ακτές και τα χωρικά ύδατα της Λιβύης. Η Triton περιορίζεται στα χωρικά ύδατα της Ιταλίας. H Mare Nostrum είχε σαν στόχο τη διάσωση. Η Triton τον έλεγχο.
Για την Κομισιόν η μετανάστευση είναι πρώτα και κύρια ζήτημα "ασφαλείας των ευρωπαϊκών συνόρων". Πρόκειται για ένα δόγμα, που όπως γράφει ο Φωτιάδης, έχει επιβληθεί όχι μόνο από τις "εθνικές δομές ασφαλείας" αλλά και το "λόμπι της στρατιωτικής βιομηχανίας". "Η έμφαση ... δίνεται στην ανάπτυξη δομών ασφαλείας όπως η Frontex και το Eurosur (το Ευρωπαϊκή Σύστημα Επιτήρησης Συνόρων) και στη συνεργασία με τρίτε χώρες transit που συνορεύουν με τα εξωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα".
Το Eurosur και τα παρακλάδια του έχουν εξελιχθεί σε μια αγορά δισεκατομμυρίων για τις πολυεθνικές των συστημάτων ασφαλείας. Και η Frontex και οι πολιτικοί της προϊστάμενοι στις Βρυξέλλες έχουν πολύ στενές σχέσεις μαζί τους. Η ίδια Σεσίλια Μάλμστρομ ήταν σύμφωνα με τον Φωτιάδη συχνά η κεντρική ομιλήτρια στις ετήσιες συνόδους της διαβόητης EOS (Ευρωπαϊκή Οργάνωση για την Ασφάλεια), του "πανίσχυρο think tank που εκπροσωπεί μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα στους τομείς ασφάλειας και άμυνας".
"Τον Οκτώβρη του 2011 η Frontex διοργάνωσε μια έκθεση μη επανδρωμένων αεροσκαφών για επιτήρηση θαλάσσιων συνόρων στην αεροπορική βάση στο Άκτιο... Δεκατρείς εταιρείες και κονσόρτιουμ εταιρειών εκπροσωπήθηκαν... ανάμεσά τους και ορισμένοι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς οπλικών συστημάτων και εξοπλισμών ασφαλείας παγκοσμίως". Τα έξοδα της παρουσίασης αυτής -που περιλάμβαναν και παχυλές αμοιβές για τις ίδιες τις εταιρείας- τα κάλυψε η ίδια Frontex.
Ένα δεύτερο παράδειγμα αυτής της στενής σχέσης ανάμεσα στις πολυεθνικές ασφαλείας και την Κομισιόν που φέρνει ο Φωτιάδης είναι το Perseus -ένα από τα ακριβότερα ερευνητικά προγράμματα "επιβεβαίωσης" (Pre-Operational Validation) που έχει χρηματοδοτήσει ποτέ η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το καταληκτικό του συνέδριο πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβρη στο συνεδριακό κέντρο του ελληνικού υπουργείου Ναυτιλίας στον Πειραιά.
"Η θαλάσσια επιτήρηση έχει δυο ρητούς στόχους στο πλαίσιο του Perseus: την παράνομη μετανάστευση και το οργανωμένο διασυνοριακό έγκλημα. Σε αυτούς είναι προσαρμοσμένα και τα σενάρια των ασκήσεων ... (Μια από αυτές) μια προσομοίωση μικρών σκαφών που μεταφέρουν μετανάστες από τους Φούρνους προς την Ικαρία (και που τα συστήματα κατάφεραν υποτίθεται να εντοπίσουν) έχει χαρακτηριστεί ιδιαίτερα επιτυχημένη...".
Το τελευταίο πράγμα για το οποίο θα μπορούσε κανείς να κατηγορήσει την Κομισιόν γράφει ο Φωτιάδης, είναι για "έλλειψη φαντασίας" στη ανάπτυξη των εξοπλισμών επιτήρησης: υποβρύχιες κάψουλες, μη επανδρωμένα πλοία και αεροσκάφη, μηχανισμοί ανίχνευσης "ύποπτων" τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, ειδικοί αισθητήρες, ραντάρ. "Το εξοπλιστικό κοκτέιλ του Perseus είναι αναμφίβολα εντυπωσιακό, χρειάζεται μόνο έναν κόσμο γεμάτο απειλές και πελάτες. Ούτε όμως αυτό έχει αφεθεί στην τύχη του...".
Οι πολυεθνικές ασφαλείας έχουν εξελιχθεί σε έναν ισχυρό "συνομιλητή" των Βρυξελλών. Αλλά θα ήταν λάθος να θεωρήσει κανείς ότι πίσω από την Ευρώπη φρούριο κρύβονται απλά και μόνο τα δικά τους συμφέροντα. Ο ίδιος ο Φωτιάδης δεν αφήνει κανένα περιθώριο για τέτοιες παρερμηνείες: η μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης, γράφει, είναι πρώτα και κύρια αποτέλεσμα της "έντονης πολιτικοποίησης του μεταναστευτικού" -του θεσμοθετημένου ρατσισμού απέναντι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες δηλαδή.
Ταυτόχρονα, όμως, η πολιτική αυτή είναι "αιχμαλωτισμένη σε επίπεδο Βρυξελλών από τα οργανωμένα συμφέροντα του συμπλέγματος της βιομηχανίας ασφαλείας...". Των εμπόρων των συνόρων, με τα λόγια του Φωτιάδη.