Ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να ανανεώσει τους μύθους για έξοδο από την κρίση με τη συνεργασία με ΕΕ-ΔΝΤ. Ο Πάνος Γκαργκάνας απαντάει.

Η δεύτερη κυβέρνηση συνεργασίας ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ που αναδείχθηκε από τις εκλογές της 20 Σεπτέμβρη προσπαθεί να συγκροτήσει μια «αφήγηση» που να δικαιολογεί τα σκληρά μέτρα που εφαρμόζει σε υλοποίηση της συμφωνίας με ΕΕ-ΔΝΤ.

Προεκλογικά, η βασική απολογητική γραμμή ήταν ότι πρόκειται για έναν επώδυνο αλλά αναγκαίο συμβιβασμό, οι συνέπειες του οποίου θα απαλύνονται κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της συμφωνίας από μια κυβέρνηση με «αριστερές ευαισθησίες».

Ωστόσο, αυτός ο μύθος δεν αντέχει μπροστά στην σκληρή πραγματικότητα που αναδύεται ήδη από τις πρώτες βδομάδες της νέας κυβέρνησης. Το πρώτο «εφαρμοστικό» πολυνομοσχέδιο που ήδη ψηφίστηκε, το πόρισμα της «επιτροπής σοφών» για το Ασφαλιστικό και τα επόμενα «προαπαιτούμενα» που πάνε για ψήφιση περιέχουν τόσο άγρια χτυπήματα ώστε κανένας κυβερνητικός επικοινωνιακός χειρισμός δεν μπορεί να τα παρουσιάσει ως «βελτιώσεις». Ιδιαίτερα η επίθεση στο Ασφαλιστικό είναι τόσο προκλητική ώστε ακόμη και η ΓΣΕΕ που είχε κατεβάσει τα ρολά εδώ και καιρό, αναγκάστηκε να προκηρύξει απεργία για τις 12 Νοέμβρη.

Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας να έλεγε ότι η δική του συμφωνία με τους δανειστές περιορίζει κατά 20 δις τα πρωτογενή πλεονάσματα που απαιτούσε η Τρόικα από τους Σαμαροβενιζέλους, αλλά στην πράξη αυτό που βλέπουμε όλοι είναι ότι το μαχαίρι μπαίνει ξανά στις συντάξεις, στους μισθούς, στις προσλήψεις.

Αυτή την κραυγαλέα αντίφαση επιχειρεί να καλύψει η υπόσχεση ότι με όλα αυτά η κυβέρνηση ανοίγει το δρόμο για την «απομείωση» του χρέους και τη διάσωση του τραπεζικού συστήματος. Χαρακτηριστικό είναι το πρωτοσέλιδο της Αυγής της Κυριακής 18 Οκτώβρη με τίτλο «Από το Grexit σε τροχιά exit»:

«Μηνύματα αισιοδοξίας για ευόδωση των προσπαθειών και των θυσιών του ελληνικού λαού … αποτυπώνονται σε τρία κρίσιμα μέτωπα:

(α) …η ύφεση στο τέλος του έτους θα κυμανθεί χαμηλότερα από το προβλεπόμενο στο προσχέδιο προϋπολογισμού 2,3% προς το 1,5% ακόμη και προς το μηδέν.

(β) Οι πληροφορίες από τη Φρανκφούρτη (ΕΚΤ) για το αναγκαίο ύψος ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών είναι αρκετά μετριοπαθέστερες των αρχικών σεναρίων και πάντως αναφέρονται σε κεφάλαια που δεν ανατρέπουν τις σημερινές μετοχικές συνθέσεις είτε πρόκειται για το δημόσιο είτε για τους ιδιώτες. …

(γ) Η συζήτηση για την απομείωση του χρέους, παρ’ ότι τύποις θα αρχίσει μετά την πρώτη αξιολόγηση, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη σε όλα τα επίπεδα και οι αντιστάσεις κάμπτονται. Το κλείσιμο των τριών παραπάνω μετώπων εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει όχι απλώς ευεργετικά για την οικονομία, αλλά ως «ελατήριο» εκτίναξης».1

Μια πρώτη απάντηση, βέβαια, θα ήταν να προτείνουμε στους συντάκτες αυτής της αφήγησης να προσπαθήσουν να δουν την «εκτίναξη» που περιμένουν από τη σκοπιά κάθε εργατογειτονιάς που πλημμύρισε με την πρώτη φετινή φθινοπωρινή μπόρα και βυθίστηκε στις λάσπες. Αλλά, ας επιμείνουμε στην προσπάθεια να αναλύσουμε τα «ευεργετήματα» που βλέπουν εκεί στον ΣΥΡΙΖΑ ότι έρχονται.

Τέλος της ύφεσης;

Οι προβλέψεις για περιορισμό της οικονομικής ύφεσης δεν είναι απλά δημοσιεύματα της Αυγής. Τα ίδια ισχυρίζεται σε δηλώσεις του ο υπουργός Οικονομίας Σταθάκης. Πρόκειται, όμως, για προβλέψεις που στηρίζονται μόνο στην ελπίδα ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα φέρει αρχικά τη χαλάρωση και στη συνέχεια το τέλος των capital controls και θα τερματίσει τις αρνητικές επιπτώσεις που είχε στην οικονομία το κλείσιμο των τραπεζών. Πέρα από τις αβεβαιότητες που υπάρχουν για την τύχη των τραπεζών και τα ρίσκα που προκαλούν οι ανταγωνισμοί για τον έλεγχό τους (σε αυτά θα έρθουμε πιο κάτω), οι αισιόδοξες προβλέψεις εθελοτυφλούν μπροστά στη διεθνή συγκυρία και τις υφεσιακές πιέσεις που περικλείει.

Το καλοκαίρι του 2015 σημαδεύτηκε από τα προβλήματα της κινέζικης οικονομίας. Σε άλλες σελίδες αυτού του τεύχους μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά για την επιδείνωση της κατάστασης εκεί. Στην αρχή, πολλοί αναλυτές είδαν το κραχ του Χρηματιστήριου της Σαγκάης σαν περιορισμένης σημασίας φαινόμενο. Στην πορεία, όμως, αναγκάστηκαν να αρχίσουν να μιλούν για συνολικότερη κρίση των «αναδυόμενων αγορών». Φτάνοντας στη σύνοδο της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο Περού στις 8 Οκτώβρη, οι Φαινάνσιαλ Τάιμς φιλοξενούσαν άρθρο του πρώην υπουργού των ΗΠΑ Λόρενς Σάμερς το οποίο ξεκινούσε ως εξής:

«Οι κίνδυνοι που απειλούν την παγκόσμια οικονομία είναι πιο έντονοι από οποιαδήποτε στιγμή από τη χρεοκοπία της Λίμαν Μπράδερς και μετά, το 2008».2

Η επιβεβαίωση ότι αυτές οι ανησυχίες δεν αφορούν μόνο κάποιες μακρινές αγορές όπως τη Βραζιλία αλλά τις ίδιες τις ΗΠΑ ήρθε από την Κεντρική τους Τράπεζα (Fed), η οποία ανέβαλε ξανά την αύξηση του επιτοκίου της που έχει προαναγγείλει. Οι τελευταίες πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας μιλούν για διχασμό μέσα στη Διοίκηση της Fed, ανάμεσα σε αυτούς που επιμένουν για άνοδο των επιτοκίων και σε φωνές που διαφωνούν έντονα γιατί η απειλή ύφεσης είναι ορατή.3

Πέρα από τις ανησυχίες των οικονομικών επιτελείων, όμως, υπάρχουν και οι εκτιμήσεις μαρξιστών οικονομολόγων όπως ο Michael Roberts, ο οποίος στο blog του δίνει στοιχεία για την μείωση των κερδών που προοιωνίζεται μείωση των επενδύσεων και κατά συνέπεια νέα υφεσιακή βουτιά.4

Τις εκτιμήσεις για νέα καθοδική πορεία επιβεβαίωσε έμμεσα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τις ανακοινώσεις του Μάριο Ντράγκι από τη συνεδρίαση της στη Μάλτα για συνέχιση του προγράμματος Ποσοτικής Χαλάρωσης. Το αν αυτή η παράταση των ενέσεων φθηνού χρήματος για τις τράπεζες θα αποτρέψει μια νέα ύφεση ή απλά θα επιδεινώσει τις κερδοσκοπικές φούσκες είναι ένα ζήτημα που παραμένει ανοιχτό για τους περισσότερους αναλυτές, εκτός από τους υπουργούς του Αλέξη Τσίπρα που προεξοφλούν θετικές επιδράσεις στην ελληνική οικονομία.

Μια κυβέρνηση που επιμένει ότι έχει «αριστερό πρόσημο», αλλά κλείνει τα μάτια της μπροστά στο βάθος και τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του συστήματος διεθνώς και στηρίζει τις ελπίδες της για να πάρει ανάσα σε προβλέψεις «ανάκαμψης», θα βρεθεί το ίδιο ξεκρέμαστη όπως βρέθηκε το success story του Σαμαρά το περασμένο φθινόπωρο. Φαίνεται ότι ξεχνούν πώς ο Σαμαράς, ο Στουρνάρας και ο Χαρδούβελης στοιχημάτιζαν σε όλη τη διάρκεια του 2014 ότι τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων πέφτουν και άρα «βγαίνουμε στις αγορές», για να ανακαλύψουν τον περσινό Οκτώβρη ότι ένας διεθνής πανικός στις χρηματαγορές τίναξε στον αέρα αυτά τα σενάρια.

Ποιος ελέγχει τις τράπεζες;

Ακόμη, όμως, κι αν οι ρυθμοί της οικονομικής επιδείνωσης στη διεθνή συγκυρία αποδειχθούν αρκετά αργοί ώστε οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία να φανούν σε επόμενο χρόνο, οι κυβερνητικοί ισχυρισμοί για «εκτίναξη» μετά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών είναι ανεδαφικοί.

Ένας πρώτος λόγος γι’ αυτό, έχει να κάνει με την προϊστορία των ανακεφαλαιοποίησεων. Δεν είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται μια «επανεκκίνηση» του τραπεζικού συστήματος με αυτή τη μέθοδο. Αντίθετα, έχουν προηγηθεί και έχουν αποτύχει πολλές τα τελευταία χρόνια. Γιατί να πιστέψουμε ότι θα πετύχει η τωρινή προσπάθεια Δραγασάκη-Τσακαλώτου-Σταθάκη να κλείσουν αυτή τη μαύρη τρύπα που κατάπιε τα δισεκατομμύρια που της έριξαν ο Καραμανλής, ο ΓΑΠ, ο Παπαδήμος, ο Σαμαράς;

Η πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών Λούκα Κατσέλη σε συνέντευξη που έδωσε στην Handelsblatt ισχυρίζεται ότι:

«Δεν είμαστε Ισλανδία, Ιρλανδία ή Κύπρος. Καμία από τις τράπεζές μας δεν βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Δεν είχαμε αντιμετωπίσει προβλήματα με τοξικά παράγωγα, ούτε φούσκαʼστεγαστικών δανείων. Όσον αφορά τη φερεγγυότητα και τη ρευστότητα είμαστε πολύ καλά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σήμερα οφείλονται σε έξωθεν παράγοντες: ύφεση, φυγή κεφαλαίων, εκροή καταθέσεων, αυξανόμενος αριθμός δανείων που δεν εξυπηρετούνται. Γι' αυτό βρισκόμαστε τώρα σε φάση ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών».5

Βέβαια, πιο κάτω στην ίδια συνέντευξη δηλώνει ότι «Μεταξύ 2008 και 2015 οι ελληνικές τράπεζες έχουν χάσει καταθέσεις 118 δισεκατομμυρίων ευρώ. Υπάρχει η ελπίδα ότι ένα μέρος αυτών των χρημάτων θα γυρίσει στις τράπεζες, όταν επιστρέψουμε σε ομαλές οικονομικές και πολιτικές συνθήκες».

Ένα διάγραμμα που δημοσίευσαν οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς στο ένθετό τους FTfm στις 10 Οκτώβρη (βλέπε δίπλα) συνοψίζει την πορεία των μετοχών των τεσσάρων «συστημικών» τραπεζών από το 2010: έχουν χάσει μέχρι 99% της αξίας τους.

Όλα αυτά που η κ. Κατσέλη θεωρεί «έξωθεν παράγοντες», η ύφεση, η φυγή κεφαλαίων, η εκροή καταθέσεων, η διόγκωση των «κόκκινων δανείων» είναι στοιχεία ενός φαύλου κύκλου που έχει στο κέντρο του το ρόλο του τραπεζικού συστήματος στην κρίση του ελληνικού καπιταλισμού.

Όπως έχουμε γράψει πολλές φορές από τις σελίδες του «Σοσιαλισμός από τα κάτω», η διαπλοκή των τραπεζών με τους εφοπλιστές, τους βαρόνους του τουρισμού, τους μεγάλους κατασκευαστές και συνολικότερα τους μεγάλους Έλληνες καπιταλιστές, είναι το κλειδί για να καταλάβουμε πώς διογκώθηκε το χρέος του ιδιωτικού τομέα και παλιότερα αλλά και ξανά μέσα στα «χρόνια με τις φούσκες» την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, πώς μετατράπηκε από ιδιωτικό σε δημόσιο χρέος, πώς δάνεια μετατράπηκαν σε καταθέσεις στο εξωτερικό και πώς οι ανακεφαλαιοποιήσεις απλά διευκόλυναν τη διαιώνιση του προβλήματος και τη φυγή καταθέσεων και κεφαλαίων ενώ η οικονομία βούλιαζε.

Τι ακριβώς παίζεται στη σημερινή νέα διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης; Η κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι αγωνίζεται ώστε να μην χρειαστούν για τις τράπεζες όλα τα 25 δις που έχει συμφωνήσει με την ΕΕ να δανειστεί το ελληνικό δημόσιο για την νέα ανακεφαλαιοποίηση. Τι πιο αριστερό από το να δοθούν λιγότερα στις τράπεζες;

Η αλήθεια είναι ότι το ύψος της ανακεφαλαιοποίησης συνδέεται με τον μελλοντικό έλεγχο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Έτσι όπως είναι πεσμένες οι μετοχές των παλιών μετόχων, οι νέοι μέτοχοι που θα μπουν με την ανακεφαλαιοποίηση θα έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο. Αν το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μπει με 25 δις σε νέες μετοχές, παίρνει τον πλήρη έλεγχο.

Γι’ αυτό, οι παλιοί μέτοχοι προτιμούν έναν άλλο συνδυασμό: μικρότερο ποσό ανακεφαλαιοποίησης και μόνο ένα μέρος των νέων κεφαλαίων να γίνει μετοχές. Το υπόλοιπο να πάρει τη μορφή ομολόγων μετατρέψιμων σε μετοχές αργότερα, τα λεγόμενα cocos. Με αυτόν τον τρόπο υπολογίζουν να διασώσουν την παρουσία τους στο τραπεζικό σύστημα και μάλιστα τον προβάλλουν ως προσοδοφόρο για το ελληνικό δημόσιο γιατί τα cocos θα έχουν υψηλό επιτόκιο που θα το εισπράττει το ΤΧΣ.

Ένας από τα αρπακτικά που είχαν μπει σε προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση, ο αμερικάνος δισεκατομμυριούχος Wilbur Ross που είναι μεγαλομέτοχος της Eurobank, μίλησε ανοιχτά στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς (στο ίδιο ένθετο της 10 Οκτώβρη) υπέρ της «χαμηλής» ανακεφαλαιοποίησης με λίγες νέες μετοχές και τα υπόλοιπα σε cocos.

Βέβαια, ακόμη και αυτός παραδέχεται ότι αν τα cocos έχουν επιτόκιο 8% και καλύψουν όλα τα 25 δις της μάξιμουμ ανακεφαλαιοποίησης, τότε οι τράπεζες θα πρέπει να πληρώνουν στο ΤΧΣ 2 δις κάθε χρόνο, ποσό μεγαλύτερο από τα κέρδη τους.

Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι η διαπραγμάτευση για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δεν είναι καθόλου αθώα και οι πιέσεις για γρήγορη ενίσχυση των κερδών τους είναι τεράστιες, όπως και οι ανταγωνισμοί ανάμεσα σε παλιά και νέα αρπακτικά, ντόπια και διεθνή.

Είναι, επίσης, σαφές ποιοι θα πληρώσουν το κόστος αυτής της διαδικασίας. Θα το πληρώσουν οι εργαζόμενοι στις τράπεζες με απολύσεις και συμπίεση του εργασιακού κόστους για να ανακάμψει η κερδοφορία. Θα το πληρώσουν χάνοντας το σπίτι τους οι κάτοχοι στεγαστικών δανείων που έχουν μείνει πίσω στις πληρωμές των δόσεων. Η απελευθέρωση των πλειστηριασμών κατοικίας είναι αναπόσπαστο κομμάτι της «ανακεφαλαιοποίησης». Θα το πληρώσουν επίσης οι μικρομεσαίοι με τα «κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια» που κινδυνεύουν να πέσουν στα νύχια των ειδικευμένων funds. Ο κ. Ross που «χτύπησε» τη Eurobank έγινε δισεκατομμυριούχος σύμφωνα με τη Wikipedia «αναδιαρθρώνοντας» υπερχρεωμένες επιχειρήσεις στις ΗΠΑ. Και βέβαια θα το πληρώσουν όλοι οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι μέσα από τα τοκοχρεολύσια για το χρέος που φορτώνεται το δημόσιο για τη διάσωση των τραπεζών.

Με την προοπτική ότι τη λυπητερή θα την πληρώσουν άλλοι, οι ανταγωνισμοί ανάμεσα σε παλιούς και νέους μνηστήρες του τραπεζικού συστήματος είναι σκληροί. Όλοι τους θέλουν μερίδιο σε αυτό που μόνοι τους χαρακτηρίζουν ως ένα από τα πιο συγκεντροποιημένα τραπεζικά συστήματα στον κόσμο.

«Διαιτητής» σε αυτόν τον πόλεμο θα είναι η διοίκηση του ΤΧΣ και γι’ αυτό η Κριστίν Λαγκάρντ του ΔΝΤ έχει κάνει ήδη δηλώσεις ζητώντας εγγυήσεις για την «υγιή» και «ανεξάρτητη» διοίκηση των τραπεζών. Όπως γράφει ο Γιάννης Αγουρίδης στην Αυγή «αναφορικά με τη διαδικασία για την ανάδειξη των νέων διοικητικών συμβουλίων των τραπεζών, τραπεζικές πηγές αναφέρουν πως αναμένεται το ΤΧΣ να αναζητήσει ανεξάρτητο αξιολογητή για τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της κάθε συστημικής τράπεζας. Τα πορίσματα του ανεξάρτητου εκτιμητή θα περάσουν από μια εξαμελή επιτροπή , η οποία θα αποτελείται από τρία μέλη του ΤΧΣ (δυο από το ΥΠΟΙΚ και ένα από την ΤτΕ) και τρία μέλη που θα εκπροσωπούν τους θεσμούς, αλλά θα έχουν 3+1 ψήφους αφού θα διορίζουν τον πρόεδρο του οποίου η ψήφος ‘μετράει’ ως διπλή σε περίπτωση ισοψηφίας, κάτι το οποίο θα τους δίνει το δικαίωμα επιλογής μελών των ΔΣ των τραπεζών».6

Η Τρόικα, λοιπόν, θα έχει τον τελευταίο λόγο σε αυτό το ματς, στο οποίο οι πιέσεις και οι εκβιασμοί είναι αντίστοιχοι με αυτά που ζήσαμε όλο το πρώτο εξάμηνο του 2015 μέχρι να πειστεί ο ΣΥΡΙΖΑ να βάλει την υπογραφή του στο νέο Μνημόνιο. Η μόνη διαφορά είναι ότι τώρα πια ο ΣΥΡΙΖΑ παρουσιάζει όλη αυτή τη βρομιά σαν στοιχείο που θα «εκτινάξει» την οικονομία.

Κομμάτι των πιέσεων για να κλείσει γρήγορα η ανακεφαλαιοποίηση είναι και η απειλή ότι αν καθυστερήσει και μπούμε στο 2016, τότε θα ισχύει η νέα ρύθμιση της ΕΕ που προβλέπει κούρεμα των καταθέσεων για τη διάσωση τραπεζών που κινδυνεύουν, όπως έγινε στην Κύπρο. Δεν είναι εύκολο να υλοποιηθεί αυτή η απειλή, γιατί μια διαδικασία τύπου Κύπρου στην Ελλάδα θα πυροδοτούσε νέα κρίση αστάθειας για ολόκληρη την Ευρωζώνη μέσα σε συνθήκες όπου η κινεζική κρίση ήδη λειτουργεί αποσταθεροποιητικά. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο Μάριο Ντράγκι έχει εκφραστεί υπέρ της γρήγορης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών στην Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, και μόνο το γεγονός ότι τέτοια σενάρια μπαίνουν στο τραπέζι, δείχνει πόσο πλαστές είναι οι κυβερνητικές «αφηγήσεις» με τα ροζ χρωματάκια.

Και το χρέος;

Η κυβερνητική θέση είναι ότι η διαπραγμάτευση για αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους έχει ήδη ξεκινήσει χωρίς να περιμένει την επίσημη έναρξη που θεωρητικά θα γίνει όταν ολοκληρωθεί η λεγόμενη αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης των μνημονιακών δεσμεύσεων. Κάθε τόσο εμφανίζεται και ένα δημοσίευμα που προβάλει ότι και οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την αναδιάρθρωση και ότι η άποψη αυτή κερδίζει έδαφος μέσα στους εταίρους της Ευρωζώνης. Όλα προχωράνε, λοιπόν, και το μόνο που απομένει είναι να καταπιούμε γρήγορα τις «μεταρρυθμίσεις» του Ασφαλιστικού, τις ιδιωτικοποιήσεις των λιμανιών, των τρένων και των αεροδρόμιων και τα άλλα «προαπαιτούμενα», ώστε να επισημοποιηθεί η έναρξη της «ελάφρυνσης» του χρέους.

Και σε αυτόν τον τομέα, χρειάζεται να θυμηθούμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται λόγος για τέτοιες διαδικασίες. Μόνο την πρώτη μνημονιακή χρονιά, το 2010, ήταν ταμπού το θέμα αυτό. Εκείνη τη χρονιά, όταν η ΑΝΤΑΡΣΥΑ μιλούσε για διαγραφή, η απάντηση από ΠΑΣΟΚ και ΝΔ ήταν ότι «δεν θα γίνουμε μπαταχτσήδες» και από τα κόμματα της κοινοβουλευτικής αριστεράς ήταν «άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε». Στη συνέχεια, όμως, και αφού είχαν ξεπεράσει τον κάβο οι γαλλικές και γερμανικές τράπεζες που κατείχαν ελληνικά ομόλογα, τα πράγματα άλλαξαν. Ο Βενιζέλος έφτασε να περηφανεύεται ότι με το PSI έγινε η μεγαλύτερη … «διαγραφή χρέους» στην ιστορία και ύστερα ο Σαμαράς να περηφανεύεται ότι τον Νοέμβρη του 2012 έκλεισε συμφωνία ότι μόλις ολοκληρωθεί η τότε «αξιολόγηση» θα ξεκινήσει η συζήτηση με ΕΕ και ΔΝΤ για την αναδιάρθρωση του χρέους.

Τώρα ξέρουμε ότι το PSI ήταν μια αναδιάρθρωση που κατάστρεψε τα ασφαλιστικά ταμεία και ότι η «αξιολόγηση» του Σαμαρά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Και βέβαια ότι όλοι ομολογούν ότι το χρέος ούτε ήταν ούτε έγινε «βιώσιμο». Απλά ο ΣΥΡΙΖΑ που είχε φτάσει να λέει ότι χρειάζεται η διαγραφή του «μεγαλύτερου μέρους», τώρα έχει υπαναχωρήσει σε θέσεις Σαμαρά και στηρίζει τις ελπίδες του στην αναζήτηση κάποιας φόρμουλας που θα βρεθεί μέσα από διάλογο με το ΔΝΤ και την ΕΕ.

Την πραγματική αφετηρία αυτού του «διαλόγου» την παρουσίασε ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας Κλάους Ρέκλινγκ με δηλώσεις τους στις 2 Οκτώβρη. Σύμφωνα με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, ο κ. Ρέκλινγκ ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα ήδη απολαμβάνει «τους πιο γενναιόδωρους όρους δανεισμού στην παγκόσμια ιστορία» και ότι «η ελληνική κυβέρνηση συνειδητοποιεί ότι δεν θα υπάρξει ονομαστικό κούρεμα του χρέους». «Η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να πουλήσει πολύ θετικά στο εκλογικό σώμα αυτά που ήδη έχουν συμβεί, επειδή τα πλεονεκτήματα ήδη υπάρχουν».7 Με απλά ελληνικά, «ελάφρυνση» ήταν το νέο Μνημόνιο που υπογράφτηκε!

Ο Μηχανισμός στον οποίο προίσταται ο Κλάους Ρέκλινγκ θα έχει στην κατοχή του το 60% του ελληνικού δημόσιου χρέους όταν ολοκληρωθεί και το τρίτο μνημόνιο. Με άλλα λόγια είναι ο βασικός παράγοντας αυτής της διαπραγμάτευσης και διαμορφώνει τους όρους της συζήτησης. Ένα βασικό αξίωμά του ήταν ότι η βιωσιμότητα του χρέους δεν υπολογίζεται με βάση το συνολικό ύψος του αλλά με βάση το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησής του ως ποσοστό του ΑΕΠ. Παλιότερα, το ποσοτικό κριτήριο βιωσιμότητας που έθεταν οι διεθνείς οργανισμοί ήταν να μην ξεπερνάει το χρέος το 120% του ΑΕΠ. Τώρα αρχίζουν να αποδέχονται τον κανόνα του Ρέκλινγκ και να μιλάνε για ετήσια τοκοχρεολύσια που δεν ξεπερνάνε το 15% του ΑΕΠ. Η διαπραγμάτευση, όταν και εφόσον γίνει, θα αφορά τυχόν μείωση αυτού του θηριώδους 15%.

Σύμφωνα με την Καθημερινή της Κυριακής 11 Οκτωβρίου, «η Κομισιόν αναφέρει σε έκθεση της 10ης Ιουλίου 2015 ότι οι ετήσιες δαπάνες της Ελλάδας για την εξυπηρέτηση του χρέους στην περίοδο 2015-2030 ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 10,4% του ΑΕΠ, αλλά παραδέχεται ότι κάποιες χρονιές ξεπερνούν το 15%».8 Αυτό που η κυβέρνηση ονομάζει «απομείωση» του χρέους θα σημαίνει, λοιπόν, διευκολύνσεις για την πληρωμή των τοκοχρεολύσιων κάποιες χρονιές που το ύψος τους ξεπερνάει το 15% του ΑΕΠ.

Σε διπλανές στήλες μπορείτε να δείτε έναν πίνακα με τους τόκους και τα χρεολύσια όπως δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 10-11 Οκτώβρη. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, το σύνολο του προϋπολογισμού φτάνει γύρω στα 50 δις και αντιστοιχεί κοντά στο 30% του ΑΕΠ. Το κριτήριο Ρέκλινγκ σημαίνει ότι το χρέος θεωρείται βιώσιμο αν ο μισός προϋπολογισμός πηγαίνει σε τοκοχρεολύσια! Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι πληρώνονται μόνον οι τόκοι και τα χρεολύσια ανακυκλώνονται με νέο δανεισμό (δηλαδή το χρέος διαιωνίζεται), τα βάρη είναι τερατώδη – χωρίς να υπολογίσουμε την αύξηση των επιτοκίων που έχουν κατά νου οι τραπεζίτες του Ντράγκι και του Ρέκλινγκ όταν τελειώσει η σημερινή πολιτική της «ποσοτικής χαλάρωσης».

Η αντικαπιταλιστική εναλλακτική

Η πραγματικότητα πίσω από τα κυβερνητικά σενάρια διαγράφεται εφιαλτική. Ο συμβιβασμός του Αλέξη Τσίπρα, όχι μόνο δεν επιδέχεται βελτιώσεις, αλλά κλειδώνει μια προοπτική που μεταφράζεται σε οικονομική στασιμότητα και διαρκείς πιέσεις για χάρη της κερδοφορίας των τραπεζών και της εξυπηρέτησης του χρέους. Σήμερα που ξέρουμε ότι ένας «έντιμος συμβιβασμός» με τους εκβιαστές της ΕΕ και αυτούς που φυγαδεύουν τα κεφάλαιά τους είναι καταστροφικός, η ανάγκη για ριζικές εναλλακτικές λύσεις είναι μεγαλύτερη.

Αφετηρία για να τις αναζητήσουμε είναι η βασική ταξική πραγματικότητα: πρέπει να πάψουν να πληρώνουν για την κρίση όλα τα κομμάτια της εργατικής τάξης, οι νέοι, οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι συνταξιούχοι και να αρχίσουν να πληρώνουν αυτοί που έχουν και τον πλούτο και την ευθύνη για την κρίση- οι καπιταλιστές.

Το πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση είναι η στάση πληρωμών για τα τοκοχρεολύσια. Η τραγική εμπειρία της φετινής χρονιάς όπου η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στέγνωνε όλα τα αποθεματικά για να πληρώνει το ΔΝΤ και την ΕΚΤ δεν πρέπει να επαναληφθεί. Το μόνο που πήρε σαν αντάλλαγμα για την «τήρηση των δεσμεύσεων της χώρας» ήταν νέους εκβιασμούς και νέες απαιτήσεις για ιδιωτικοποιήσεις, διάλυση του ασφαλιστικού συστήματος και έλεγχο των τραπεζών.

Η στάση πληρωμών μόνο μέσα στα επόμενα δυο χρόνια εξασφαλίζει πάνω από 25 δις, περισσότερα από αυτά που υπόσχονται οι δανειστές για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Το δεύτερο βήμα είναι ακριβώς η εξασφάλιση του δημόσιου έλεγχου στις τράπεζες με την κατάργηση του ΤΧΣ και τη μεταφορά όλων των μετοχών στα χέρια του κράτους χωρίς καμιά αποζημίωση για τους μετόχους- είτε τους παλιούς που τις κατέστρεψαν, είτε τους νέους που μπήκαν στις προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις.

Αντί να πληρώσει το ελληνικό δημόσιο 25 δις τοκοχρεολύσια στους δανειστές και μετά να δανειστεί από τους ίδιους το ίδιο ποσό για να τους ανοίξει την πόρτα για τον έλεγχο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, είναι καλύτερο να κρατήσουμε τις τράπεζες και να δείξουμε την πόρτα στα αρπακτικά.

Ένα τρίτο βήμα είναι ο δημόσιος έλεγχος της περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων και η δημόσια εγγύηση της πληρωμής όλων των συντάξεων, απαλλαγμένων από όλες τις μνημονιακές περικοπές. Το Βήμα της Κυριακής 25 Οκτώβρη πιέζει για τη μνημονιακή «μεταρρύθμιση» του ασφαλιστικού προβάλλοντας ότι το δημόσιο έδωσε στα ταμεία 201 δις μέσα στη δεκαπενταετία 2001-14, αλλά το σύστημα δεν σώθηκε γιατί δεν έγιναν οι «μεταρρυθμίσεις» Γιαννίτση. Αυτό που «ξεχνάνε» τέτοιοι υπολογισμοί είναι ότι το δημόσιο στο ίδιο διάστημα έδωσε 150 δις μόνο για τόκους. Αν διαγράψουμε το χρέος, υπάρχουν αρκετά χρήματα για να καλύψουμε τα ταμεία, πριν ακόμη αρχίσουμε την προστασία τους από τη λεηλασία που υφίστανται με χίλιους τρόπους εδώ και χρόνια, πολύ πριν τη μεγάλη ληστεία του PSI.

Είναι απόλυτα εφικτό ένα πρόγραμμα που δίνει προτεραιότητα στις ανάγκες της εργατικής τάξης μεταφέροντας πλούτο από τους τραπεζίτες και την τάξη τους. Το κλειδί για το σχεδιασμό του και την υλοποίησή του είναι το θέμα του ελέγχου. Ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν θα γίνει πράξη γιατί η Αριστερά θα το εξαγγείλει σαν προεκλογική δέσμευση, αλλά γιατί θα παλέψει για την επιβολή εργατικού ελέγχου παντού- στις τράπεζες, στις επιχειρήσεις, στην πολιτική. Και γι’ αυτό είναι ανάγκη να ενισχύσουμε εκείνη την Αριστερά που έχει σημαία της αυτόν ακριβώς τον αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό.

Σημειώσεις

1. http://www.avgi.gr/article/5949799/diabaste-stin-augi-tis-kuria-43#prettyPhoto

2. Financial Times, Thursday 8 October 2015, p.9 “The case for expansion”.

3. http://www.ft.lk/article/472915/A-divided-Fed-pits-world-s-woes-against-domestic-growth

4. https://thenextrecession.wordpress.com/2015/10/18/ debt-demand-and-depression/

5. www.dw.com/el/nα-ξανακερδίσουμε-τις-καταθέσεις/a-18778435

6. Η Αυγή της Κυριακής, 18 Οκτωβρίου 2015, «Αντίστροφη μέτρηση για κόκκινα δάνεια και ανακεφαλαιοποίηση».

7. Financial Times, Friday 2 October p.4 “Regling damps Greek debt relief hopes”.

8. Η Καθημερινή, Κυριακή 11 Οκτωβρίου 2015, «Σύνδεση χρέους-εποπτείας από ΕΕ».