Πανηγυρισμοί μετά την άνοδο του Podemos στις
Ο Νίκος Λούντος δίνει την εικόνα μιας αριστεράς που ανεβαίνει.
Δυο χρόνια τώρα, τουλάχιστον από τις τοπικές εκλογές στη Γαλλία το 2014, τα ΜΜΕ αρέσκονται να επαναλαμβάνουν ότι αυτοί που επωφελούνται από την κρίση στην Ευρώπη είναι οι φασίστες και η ακροδεξιά. Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στις αρχές της περασμένης χρονιάς ήταν από ελληνική εξαίρεση ως “αριστερή παρένθεση”. Οι ευσεβείς πόθοι που σερβίρονται ως θεωρία λένε πως οι κρίσεις οδηγούν στο φόβο, την εξατομίκευση και σε τέτοια θολά νερά μόνο οι φασίστες μπορούν να ψαρεύουν.
Το 2015 τελείωσε λέγοντας μια διαφορετική ιστορία. Στην Πορτογαλία, η Αριστερά στα αριστερά της Σοσιαλδημοκρατίας πλησίασε το 21% στις εκλογές της 4ης του Οκτώβρη, στα ιστορικά ποσοστά της Μεταπολίτευσης. Στην Ισπανία, το άθροισμα του Ποδέμος και της Ενωμένης Αριστεράς στις 20 Δεκέμβρη έφτασε στο 24,5%, ένα ποσοστό που δεν έχει καν συγκρίσιμο προηγούμενο μετά το 1936. Στην Ιρλανδία που ετοιμάζονται για εκλογές το πρώτο τρίμηνο του 2016, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις προβλέπουν εκτόξευση του Σιν Φέιν, μέχρι και να υπερδιπλασιάζει το 10% που πήρε στις εκλογές του 2011, ενώ 3-4% καταγράφει η συνεργασία της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς “Συμμαχία ενάντια στη Λιτότητα - Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη.1 Η Αριστερά βρίσκεται σε άνοδο. Το ερώτημα “Μπορεί να κερδίζει η Αριστερά μέσα στην κρίση” είναι ήδη απαντημένο σε τουλάχιστον τέσσερις χώρες της ΕΕ. Αυτό που πρέπει να απαντήσουμε είναι τι κάνει και τι μπορεί να κάνει για να μπορέσει να δώσει συνέχεια και βάθος σε αυτό το κέρδισμα. Προφανώς, ο ΣΥΡΙΖΑ μάς δίνει την αρνητική απάντηση. Σε αυτό το άρθρο θα κοιτάξουμε την εμπειρία στις τρεις άλλες χώρες: Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία για να δούμε ότι τα διλήμματα και οι στρατηγικές επιλογές δεν είναι πολύ διαφορετικές.
Το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε είναι ότι η άνοδος της Αριστεράς δεν είναι συγκυριακή. Δεν πρόκειται για στιγμιαίο εκλογικό (ή δημοσκοπικό όπως λεγόταν μέχρι πρόσφατα) φαινόμενο. Έχει κοινωνικό βάθος και διάρκεια. Στην Ισπανία προηγήθηκαν οι ευρωεκλογές του 20142 όπου το Ποδέμος, με τρεις μήνες ζωής, έφτασε το 8%. Ακολούθησαν οι τοπικές και περιφερειακές εκλογές, όπου σε συμμαχικά ψηφοδέλτια κέρδισε τη δημαρχία στις δυο σημαντικότερες πόλεις, τη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη.3 Στις εθνικές εκλογές του Δεκέμβρη, η διαφορά σε ποσοστό από τη σοσιαλδημοκρατία (PSOE) είναι μόλις 1,3%. Και αν κοιτάξουμε τα μεγάλα αστικά κέντρα, το Ποδέμος βρίσκεται πάνω από το PSOE. Στην Καταλωνία και τη χώρα των Βάσκων πρώτο κόμμα, στη Μαδρίτη 3 μονάδες περισσότερες από το PSOE. Κι αν πάει κανείς πιο συγκεκριμένα, ο χάρτης της Μαδρίτης στα πλούσια προάστια είναι μπλε και πορτοκαλί (το χρώμα των Θιουδαδάνος) και στις εργατογειτονιές είναι μοβ (το χρώμα του ποδέμος), αλλά και με καλύτερα από τα γενικά αποτελέσματα για την Ενωμένη Αριστερά (το μέτωπο του Κομμουνιστικού Κόμματος). Στην Ιρλανδία, οι δημοσκοπήσεις δίνουν ήδη το Σιν Φέιν πρώτο κόμμα στο Δουβλίνο. Στις εκλογές του ‘11, είχε ήδη τριπλάσια ποσοστά ανάμεσα στην ανειδίκευτη εργατική τάξη σε σχέση με τα ποσοστά του στους επιχειρηματίες της μεσαίας τάξης. Στην Πορτογαλία η αριστερή στροφή στις κάλπες ξεκινάει από το 2005, όταν το Μπλόκο διπλασίασε τα ποσοστά του και συνεχίστηκε το 2009 όταν πλησίασε το 10% και ξεπέρασε για πρώτη φορά το Μέτωπο του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Ένα δεύτερο κρατούμενο είναι ότι πρόκειται για αριστερή στροφή και όχι γενικά για ανάδυση “νέων κομμάτων”. Και αυτή η πλευρά καταγράφεται εκλογικά. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας, δεν χωράει συζήτηση. Το Σιν Φέιν δεν είναι “νέο”, είναι το αρχαιότερο κόμμα της χώρας. Στις ισπανικές ευρωεκλογές όλα τα βλέματα ήταν προσηλωμένα στο Πoδέμος, όμως ήταν η Ενωμένη Αριστερά που αναδείχθηκε τρίτο κόμμα, με 10%. Ενώ και στην Πορτογαλία, η άνοδος του Μπλόκου δεν έγινε σε βάρος του Κομμουνιστικού Κόμματος - το ΚΚ το 2009 μάλιστα άντεξε όταν το Μπλόκο υπέστη εκλογική καθίζηση. Το κατεστημένο στην Ισπανία επένδυσε στους Θιουδαδάνος, το νέο κόμμα που στήθηκε τον τελευταίο χρόνο, ελπίζοντας ότι θα απορροφήσει τη δυναμική του Ποδέμος. Αυτό που κατάφεραν οι Θιουδαδάνος ήταν να διασπάσουν την ψήφο της Δεξιάς.
Πρόκειται για ριζοσπαστικοποίηση σε επίπεδο συνείδησης και όχι μόνο αντίδραση στις επιπτώσεις της λιτότητας. Η νίκη στο δημοψήφισμα για το γάμο των ομοφυλόφιλων στην Ιρλανδία είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στη χώρα όπου η παντοδυναμία της Εκκλησίας αναγκάζει τις γυναίκες να πηγαίνουν στη Βρετανία για να κάνουν έκτρωση, 62% αγνόησε τις πιέσεις και έδωσε ισότιμο δικαίωμα γάμου σε όλους.4 Είχε προηγηθεί το στραπάτσο του Ραχόι στην επίθεση που εξαπέλυσε κατά των γυναικών. Ακύρωσε το νομοσχέδιο για περιορισμό των εκτρώσεων και ο Υπουργός πήγε σπίτι του. Στις εκλογές της Καταλωνίας, ξαναπροσπάθησε να παίξει το χαρτί της συντήρησης, βάζοντας υποψήφιο τον Αλμπιόλ, της δεξιάς πτέρυγας του κόμματος και το Λαϊκό Κόμμα εισέπραξε 8,5% (!). Μέσα σε λίγους μήνες ο Ραχόι περηφανευόταν για το πόσους πρόσφυγες από τη Συρία είναι διατεθειμένος να δεχτεί στην Ισπανία, ανταγωνιζόμενος τις πρωτοβουλίες των δημαρχείων της Αριστεράς.
Αυτά τα τρία κρατούμενα είναι σημαντικά για να δούμε ποιο ακριβώς κενό έρχονται να καλύψουν οι νέες δυνάμεις της Αριστεράς. Όσοι αγνοούν ότι υπάρχει αριστερή μετατόπιση στο κοινωνικό επίπεδο, δυσκολεύονται να δουν τη σχέση μεταξύ της νέας Αριστεράς και της Σοσιαλδημοκρατίας. Καταλήγουν σε μια “υδραυλική αντιμετώπιση” της πολιτικής, όπως την αποκαλεί ο Ολιβιέ Μπεζανσενό,5 σύμφωνα με την οποία η Αριστερά ανεβαίνει αυτόματα, επειδή η σοσιαλδημοκρατία πέφτει. Αυτό που βλέπουν είναι μόνο ότι τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα πηγαίνουν προς τα δεξιά και έτσι ανοίγει ευκαιρία για μια αριστερά που θα τους πάρει τα σκήπτρα. Το συμπέρασμα μπορεί να είναι είτε ο σεκταρισμός, είτε η προσαρμογή. Σεκταρισμός είναι να βλέπεις τις εκλογικές επιτυχίες της Αριστεράς ως μακιγιάρισμα της σοσιαλδημοκρατίας, ως ανανέωση του τραυματισμένου δικομματισμού. Από την άλλη, το εύκολο ξεκαθάρισμα πως η σημερινή σοσιαλδημοκρατία είναι το ένα και το αυτό με τη δεξιά, μπορεί να μοιάζει ριζοσπαστική, αλλά ανοίγει το δρόμο σε ανοιχτή προσαρμογή. Το επιχείρημα λέει πως αφού η δεξιά μετατόπιση της σοσιαλδημοκρατίας έχει αφήσει όλο το πεδίο ανοιχτό, το μόνο που έχει να κάνει η Αριστερά είναι να επαναλάβει αυτά που η σοσιαλδημοκρατία εγκατέλειψε. Ο αντικαπιταλισμός και η ριζοσπαστική κριτική μετατρέπονται σε πρόβλημα, αυτο-περιθωριοποιούν την Αριστερά και την καταδικάζουν να χάσει επαφή με τις μάζες που έχουν μείνει πολιτικά ακάλυπτες. Τη λογική αυτή την αναπαράγουν κάθε ένας με τον τρόπο του, τόσο το Ποδέμος, το Σιν Φέιν όσο και το Μπλόκο.
Το Μπλόκο στην Πορτογαλία μάς δίνει το πιο αρνητικό παράδειγμα αυτής της αντίληψης-εκρεμμές σε σχέση με τη σοσιαλδημοκρατία. Στον προηγούμενο κύκλο κινητοποιήσεων που ξεκίνησε με την απεργία του Νοέμβρη του 2010, όταν ο Σόκρατες έκανε την ανοιχτή στροφή στη λιτότητα, η ηγεσία του Μπλόκου ήταν η πιο ανοιχτή στις θεωρίες που αντιπαραθέτουν το “κλειστό” και “γραφειοκρατικό” συνδικαλιστικό κίνημα στην ανάγκη για ένα κίνημα νεολαίας που θα εκφράσει την “επισφάλεια”. Η Πορτογαλία δεν είχε παρατεταμένο κίνημα “πλατειών” και Αγανακτισμένων, είχε όμως μεγαλύτερες απεργίες, τις οποίες το Μπλόκο αντιμετώπισε σχετικά αφ’υψηλού. Σήμερα το Μπλόκο στηρίζει την κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος (μαζί με το Κομμουνιστικό Κόμμα), και η νο1 εκπρόσωπός του, Καταρίνα Μαρτίνς, λέει πως “Θα ήταν δημαγωγία να λέγαμε πως θα ήταν δυνατόν να έχουμε [κατώτατο μισθό] 600 ευρώ μέσα στο 2016. Δεν είναι δυνατόν”. Ο στόχος που βάζει η Μαρτίνς είναι 600 ευρώ στο τέλος της τετραετίας.6
Το συμπέρασμα που έβγαλε το Μπλόκο από τις εκλογές του 2011, όταν είδε τη δύναμή του να υποδιπλασιάζεται και το Σοσιαλιστικό Κόμμα να μην διαλύεται αλά ΠΑΣΟΚ, αλλά και στις Ευρωεκλογές του 2014 όταν το Σοσιαλιστικό Κόμμα ανέκαμψε ήταν ότι το είχε παρακάνει στην ριζοσπαστικότητα. Ο ιστορικός ηγέτης του Μπλόκου, Φρανσίσκο Λόουσα, σε μια πρόσφατη συνέντευξή του, λέει πως η Πορτογαλία είναι διαφορετική από την Ελλάδα, αλλά και από την Ισπανία, υποστηρίζοντας πως “η ιδεολογία της λιτότητας είχε μεγαλύτερες νίκες στην Πορτογαλία και ο περισσότερος κόσμος αποδέχθηκε πως η λιτότητα ήταν, αν όχι επιθυμητή, αναπόφευκτη”.7 Στις προεδρικές εκλογές του 2011 το Μπλόκο υποστήριξε την υποψηφιότητα του Σοσιαλιστικού Κόμματος, και από το 2013 και έπειτα κυριάρχησε η γραμμή της “αριστερής κυβέρνησης”, η οποία πολύ γρήγορα συνοδευόταν από την υπενθύμιση ότι αριστερή κυβέρνηση χωρίς το Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν νοείται. Και τελικά, κάτω από το βάρος του “πρακτικού” διλήμματος “θα αφήσουμε την Δεξιά να κυβερνήσει ή θα συγκυβερνήσουμε με το Σοσιαλιστικό Κόμμα;” οι όποιες κόκκινες γραμμές προετοιμάζονταν στα συνέδρια εξαφανίστηκαν.
Μια αντίστοιχη πορεία ακολούθησε το Ποδέμος. Η ορολογία της “κάστας” ήταν από τα γενεσιουργά στοιχεία του. Κάστα ήταν πρώτα και κύρια το πολιτικό προσωπικό των δυο μεγάλων κομμάτων (PP και PSOE). Από τις αρχές του 2015 η “κάστα” εξαφανίστηκε και άνοιξαν οι δίαυλοι με τη σοσιαλδημοκρατία. Καθώς γράφεται αυτό το άρθρο, βρίσκονταν σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ποδέμος και PSOE για πιθανή στήριξη κοινής κυβέρνησης.
Δεν πρόκειται απλώς για μια “λάθος ανάλυση” της σοσιαλδημοκρατίας. Αυτό που δημιουργεί τα πίσω μπρος είναι ότι η στρατηγική και η πολιτική τακτική που προτείνουν τόσο το Ποδέμος, το Μπλόκο, όσο και το Σιν Φέιν, δεν είναι στην ουσία τους διαφορετικά από την κλασική πρόταση της σοσιαλδημοκρατίας. Και ακριβώς αυτή η ομοιότητα είναι που δημιουργεί πρόβλημα διαφοροποίησης.
Η αλλαγή περνάει από την αλλαγή των κοινοβουλευτικών συσχετισμών. Η ηγεσία του Μπλόκου όταν έκανε το πρώτο εκλογικό άλμα ισχυριζόταν πως ο στόχος δεν πρέπει να είναι το 10 και το 20% αλλά το 50%! Μια αντίστοιχη αυταπάτη καλλιέργησε το Ποδέμος τον πρώτο χρόνο της ύπαρξής του, ιδιαίτερα όταν οι δημοσκοπήσεις το έφερναν κοντά στο 30%. Σε αυτή τη φάση, η Σοσιαλδημοκρατία εμφανίζεται ως ένα εμπόδιο το οποίο πρέπει να κατατροπωθεί εκλογικά. Στη συνέχεια όμως, έρχεται η πικρή αλήθεια ότι οι κοινοβουλευτικοί συσχετισμοί δεν αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη. Ο ορίζοντας όμως παραμένει το κοινοβούλιο, και εκεί ο “ανένδοτος αγώνας” δίνει τη θέση του στα κοινοβουλευτικά παζάρια.
Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας επικέντρωσε την προεκλογική του καμπάνια ζητώντας για το Ποδέμος μία ψήφο παραπάνω από το PSOE. Το επιχείρημα ήταν ότι αντικειμενικά θα πρέπει να υπάρξει συγκυβέρνηση (η κυβέρνηση ανοχής) και το καλύτερο σενάριο θα ήταν το παζάρι να γίνει με τον Ιγκλέσιας από θέση υποψήφιου πρωθυπουργού. Τελικά το μετεκλογικό σκηνικό είναι αντίστροφο, όμως το είδος της καμπάνιας δεν είναι πολύ διαφορετικό από το ιστορικό “Αλλαγή δεν γίνεται χωρίς εμάς”, των Κομμουνιστικών Κομμάτων στα τέλη της δεκαετίας του ‘70.
Η εμπειρία της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ έχει παίξει εδώ καθοριστικό -αρνητικό- ρόλο. Μέχρι πριν την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ η λογική έλεγε πως μιας και η σοσιαλδημοκρατία έχει μεταλλαχθεί και έχει γίνει “σοσιαλφιλελεύθερη”, ο ερχομός του ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν η λύση απέναντι στην κρίση. Τόσο το Μπλόκο όσο -ακόμη πιο ανοιχτά- και η ηγεσία του Ποδέμος αποδέχτηκαν τη μετατροπή του Οχι σε Ναι από τον Τσίπρα. Αυτά είναι τα “όρια” του συστήματος και μέσα σε αυτά έχουμε να δουλέψουμε, είπε ο Ιγκλέσιας. Μέσα σε αυτή τη “δουλειά”, μέσα σε αυτά τα “όρια”, χωράει πλέον και η Σοσιαλδημοκρατία.
Το θεωρητικό πρόβλημα είναι η ανάλυση για την κρίση του καπιταλισμού, η οποία δεν αναγνωρίζεται σαν τέτοια. Στα τέλη του 2014, οι Τόρες και Ναβάρο, δυο οικονομολόγοι, δημοσίευσαν ένα οικονομικό πρόγραμμα που για ένα μικρό διάστημα έγινε σημαία του Ποδέμος.8 Ήταν κάποιες προτάσεις περιορισμένου Κεϊνσιανισμού, σύμφωνα με τις οποίες οι αυξήσεις στους μισθούς και κάποιες πρωτοβουλίες δημοσίων επενδύσεων σε συντονισμού με τους ιδιώτες, θα μπορούσαν να ανοίξουν έναν κύκλο ανάκαμψης και εξόδου από την κρίση. Σήμερα, οι ίδιοι οι Τόρες και Ναβάρο δεν υποστηρίζουν το κείμενό τους, το θεωρούν ξεπερασμένο από τα γεγονότα. Ο Ιγκλέσιας στο τελευταίο προεκλογικό τηλεοπτικό ντιμπέιτ εγκατέλειψε ολοκληρωτικά κάθε αναφορά στη μη πληρωμή του χρέους, ακόμη και στην αναδιαπραγμάτευση, ξεκαθαρίζοντας “αν κυβερνάς καλά, τα χρέη πληρώνοντας καλύτερα”. Το Σιν Φέιν είναι ακόμη πιο στριμωγμένο στο ζήτημα της εναλλακτικής διακυβέρνησης, καθώς συμμετέχει ήδη σε μια κυβέρνηση που εφαρμόζει λιτότητα και νεοφιλελεύθερα μέτρα στη Βόρεια Ιρλανδία.
Ο εκβιασμός στο ελληνικό δημοψήφισμα είχε αντίρροπες πιέσεις τόσο πάνω στο Μπλόκο όσο και στο Ποδέμος. Το Μπλόκο βγήκε λίγο πιο ανοιχτά στην κόντρα με το ευρώ,9 μια κόντρα που την υποτιμούσε ως “αριστερισμό” πριν από μερικά χρόνια. Η Μαρτίνς στις 21 Ιούλη μίλησε για “προετοιμασία για πιθανή έξοδο από το ευρώ”, ενώ η επίσημη απόφαση του Μπλόκου στις 26 Ιούλη υιοθετεί τη θέση “καμιά θυσία στο όνομα του κοινού νομίσματος”.10 Ούτως ή άλλως με την είσοδο στη συγκυβέρνηση, αυτές οι τοποθετήσεις έχουν ιστορική σημασία.
Στο Ποδέμος η ηγεσία στήριξε τη γραμμή Τσίπρα, ενώ η επίσημη αριστερή αντιπολίτευση γύρω από την οργάνωση “Αντικαπιταλίστας” της 4ης Διεθνούς αρχικά μπερδεύτηκε και στη συνέχεια υιοθέτησε διστακτικά τη γραμμή της “Λαϊκής Ενότητας”. Η ασταθής γραμμή των “Αντικαπιταλίστας” είναι αντανάκλαση της γενικής τους παθητικότητας μέσα στο Ποδέμος και μας φέρνει στο ζήτημα της παρέμβασης των επαναστατών. Οι “Αντικαπιταλίστας” ήταν βασική στήριξη για τη δημιουργία του Ποδέμος. Πολύ γρήγορα όμως, η ομάδα του Ιγκλέσιας προσπάθησε να τους περιθωριοποιήσει, όπως έκανε με όλες τις αριστερές φωνές. Η αντίφαση ήταν ότι οι “Αντικαπιταλίστας” είχαν υιοθετήσει τη λογική Ιγκλέσιας, της οποίας έπεφταν θύματα. Ήταν οι ίδιοι που έλεγαν πως δεν πρέπει να τεθούν ζητήματα Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευρώ και πρότειναν ως αίτημα τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, γιατί έτσι το Ποδέμος θα μπορούσε να αγκαλιάσει περισσότερο κόσμο. Τελικά επέλεξαν ως προνομιακό πεδίο αντιπαράθεσης με τον Ιγκλέσιας τη δημοκρατία εντός του κόμματος, αποσυνδέοντάς την από τις στρατηγικές επιλογές. Στην πραγματικότητα έδιναν τις δυνάμεις τους για να ελέγξουν πόστα μέσα στο κόμμα, μια τακτική που απέτυχε, οδηγώντας τους στις πρόσφατες εκλογές να μην έχουν ούτε ένα μέλος τους σε εκλόγιμη θέση. Η εξήγηση της Τερέσα Ροντρίγκεθ από τους Αντικαπιταλίστας για την στροφή του ΣΥΡΙΖΑ μετά το δημοψήφισμα, ήταν ότι του Τσίπρα του έτρεμαν τα πόδια μπροστά στους ηγέτες της ΕΕ γιατί δεν υπήρχε ένα κίνημα αρκετά μεγάλο ώστε να στηριχτεί. Όταν έχεις ήδη αποφασίσει ότι η διαφορά ανάμεσα στο ρεφορμισμό και την επανάσταση είναι πλέον χωρίς σημασία, φτάνεις να ρίχνεις το φταίξιμο τα πισωγυρίσματα της ηγεσίας στο “αδύναμο” κίνημα. Ο “αντικαπιταλισμός” των “Αντικαπιταλίστας” είναι τόσο βαθιά χωμένος στο Ποδέμος που γίνεται τουλάχιστον αόρατος.
Και σε επίπεδο στρατηγικής, τόσο το Ποδέμος όσο και το Σιν Φέιν και το Μπλόκο της Αριστεράς κατατάσσονται στον αριστερό ρεφορμισμό. Έχει σημασία αυτή η κατηγοριοποίηση για να μπορούμε να δουμε και τις δυο όψεις αυτών των κομμάτων. Είναι δυνάμεις που τροφοδοτούνται από την άνοδο του κινήματος, είναι προϊόντα της αριστερής στροφής στην κοινωνία και της εμπειρίας που έχει συσσωρεύσει το πιο προχωρημένο τμήμα της εργατικής τάξης και της νεολαίας και στις τρεις χώρες τα τελευταία χρόνια. Τοποθετούνται πιο αριστερά από την σοσιαλδημοκρατία, γιατί ακριβώς τα κινήματα των τελευταίων χρόνων έχουν πάρει ιδεολογική και οργανωτική απόσταση από τη σοσιαλδημοκρατία. Όμως η στρατηγική τους σε σχέση με το κράτος είναι εξίσου ρεφορμιστική όπως της σοσιαλδημοκρατίας. Τα κινήματα θεωρούνται μοχλός πίεσης που ανοίγει εκλογικό δρόμο, όχι το αντίστροφο. Μάλιστα, μοχλός πίεσης θεωρούνται μόνο όταν παραμένουν εντός ορισμένων ορίων. Το Σιν Φέιν πήρε καθαρές αποστάσεις από την καμπάνια μη πληρωμής των λογαριασμών νερού, ενός κινήματος που έχει συγκλονίσει την Ιρλανδία εδώ και πάνω από ένα χρόνο.11
Η κατάσταση δίνει ευκαιρίες για την παρέμβαση των επαναστατών. Με τρεις προϋποθέσεις. Πρώτον, χωρίς κανένα σεκταρισμό απέναντι στον κόσμο που ελπίζει στις εκλογικές επιτυχίες της ρεφορμιστικής αριστεράς. Αν για τις ηγεσίες τύπου Ποδέμος και Μπλόκου το “ενιαίο μέτωπο” μεταφράζεται σε συμμαχίες με τους σοσιαλδημοκράτες, για τους επαναστάτες προηγείται η κοινή δράση από τα κάτω σε όλα τα μέτωπα χωρίς προαπαιτούμενα. Δεύτερον, οι επαναστάτες χρειάζονται ανεξάρτητη οργάνωση και ανοιχτές πρωτοβουλίες, είτε συμμετέχουν, είτε όχι σε ρεφορμιστικά μέτωπα. “Οι κομμουνιστές θεωρούν ανάξιο τους να κρύβουν τις απόψεις και τις προθέσεις τους. Δηλώνουν ανοιχτά ότι οι σκοποί τους μπορούν να πραγματοποιηθούν μονάχα με τη βίαιη ανατροπή όλου του σημερινού κοινωνικού καθεστώτος”, λέει το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Τρίτον αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, οι επαναστάτες δεν μπορούν να είναι αριστερή κριτική στον αριστερό ρεφορμισμό αν δεν συνδέονται οργανικά με τις μάχες του εργατικού κινήματος.
Η σχέση των τριών αριστερών κομμάτων με το οργανωμένο εργατικό κίνημα είναι πολύ πιο αδύναμη από ό,τι ήταν για τα κομμουνιστικά κόμματα πριν από 30 χρόνια. Εκατομμύρια εργάτες ψήφισαν το Ποδέμος, αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμη να στήσει ούτε παράταξη στους εργατικούς χώρους. Αντίστοιχα το Μπλόκο μοιάζει να εγκαταλείπτει την προσπάθεια να αμφισβητήσει την κυριαρχία του Κομμουνιστικού Κόμματος στα πορτογαλικά συνδικάτα. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας, είναι η γραφειοκρατία των συνδικάτων που απλώνει γέφυρες με το Σιν Φέιν, μιας και το Εργατικό Κόμμα στην Ιρλανδία, με το οποίο είχαν παραδοσιακή σύνδεση φαίνεται να έχει βαλτώσει.12
Στην περίπτωση της Ισπανίας, το κενό είναι τεράστιο. Αν υπήρχε μια εφημερίδα όπως η Εργατική Αλληλεγγύη δεν θα της έφταναν οι 24 σελίδες κάθε βδομάδα για να παρακολουθεί τους εργατικούς αγώνες που ξεδιπλώνονται ασταμάτητα. Κι όμως, δεν υπάρχει καμιά δύναμη της Αριστεράς που να μετατρέψει αυτούς τους αγώνες σε παράδειγμα και να τους κάνει πολιτικό ζήτημα, να τους γενικεύσει, ούτε καν να τους μετατρέψει σε είδηση. Αντίθετα, μόνο όταν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι δίνουν τόσο δυνατά τη μάχη ώστε να πάρει διαστάσεις είδησης, αναγκάζονται όλες οι αριστερές ηγεσίες να επισκεφθούν το χώρο και να “χαιρετίσουν”, όπως έγινε πιο χαρακτηριστικά με τη μεγάλη απεργία των εργαζόμενων με μπλοκάκι στην Μοβιστάρ.
Εδώ, ο ρόλος του ΣΕΚ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ είναι καταλυτικός, σε βαθμό που ίσως δεν είναι κατανοητό για τους συντρόφους μέσα στην Ελλάδα. Στην Ιρλανδία, το SWP δίνει τη μάχη μέσα από τις γραμμές της πρωτοβουλίας “Οι Ανθρωποι πάνω από τα κέρδη” και σε συμμαχία με άλλους επαναστάτες. Στην Ισπανία και την Πορτογαλία όμως δεν υπάρχει οργανωμένη ξεχωριστή πολιτική έκφραση της επαναστατικής αριστεράς. Τα πιο προχωρημένα τμήματα των αγωνιστών σοκαρίστηκαν με την εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση και τα γεγονότα μετά το δημοψήφισμα. Το γεγονός ότι η ΑΝΤΑΡΣΥΑ έμεινε όρθια στη διάρκεια αυτού του αρμαγεδδώνα και μπορεί να προβάλει τη γραμμή της και τους αγώνες της ανεξάρτητα δίνει παράδειγμα και ελπίδα. Πρόσφατα έγινε ένα πρώτο βήμα για τη συγκρότηση μιας αντικαπιταλιστικής πρωτοβουλίας έξω από το Ποδέμος και την “Ενωμένη Αριστερά” με μια συνάντηση στη Μάλαγα και θα ακολουθήσει ένα πιο σταθερό βήμα στη Μαδρίτη τον ερχόμενο Μάρτη. Πολλοί ήταν οι ομιλητές που χρησιμοποιούσαν την ΑΝΤΑΡΣΥΑ ως αναφορά για το πώς πρέπει να συγκροτηθούμε. Στην Πορτογαλία, η συζήτηση είναι ήδη ανοιγμένη εντός και εκτός του Μπλόκου, και είναι σίγουρο ότι θα γενικευθεί με το σοκ της στήριξης στην κεντροαριστερή κυβέρνηση. Η εμπειρία στην Ελλάδα είναι πιο προχωρημένη. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να περιμένουμε. Κάθε βήμα που δείχνει πώς χτίζεται ο αντικαπιταλισμός και η πολλαπλή αντίσταση απέναντι σε αφεντικά, Τρόικα και αριστερή κυβέρνηση μπορεί να καθορίσει το πώς θα πάνε τα πράγματα στη νέα ασταθή περίοδο που έχει ξεκινήσει.
Σημειώσεις
1. tinyurl.com/j7tf96g
2. Εργατική Αλληλεγγύη 28 Μαη 2014 “Ευρωεκλογές σεισμός στην Ισπανία” http://tinyurl.com/j8zbefg
3. Εργατική Αλληλεγγύη 27 Μάη 2015, “Πολιτικός Σεισμός στην Ισπανία” http://tinyurl.com/nzuu87h
4. “Ιρλανδία. Νικήσαμε και συνεχίζουμε. Ανακοίνωση του SWP”, Εργατική Αλλληλεγγύη 27 Μάη 2015 http://tinyurl.com/pckxybx
5. “Party and Movement”, Jacobin, 4 Δεκέμβρη 2015, http://tinyurl.com/ngxzgry
6. Συνέντευξη στο Diario Nacional, 1η Νοέμβρη, http://tinyurl.com/jmvjna9
7. Συνέντευξη στο Jacobin, 12 Δεκέμβρη. http://tinyurl.com/ovtodcx
8. Για την ανάδυση του Ποδέμος και την κατάσταση όταν πρωτοπαρουσίασαν το πρόγραμμα οι δύο οικονομολόγοι, βλ. το άρθρο “Η πρόκληση του Ποδέμος”, στο τεύχος 108 του Σοσιαλισμός από τα κάτω,, http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=735
9. Η συνέντευξη βρίσκεται εδώ http://tinyurl.com/ptaaad4
Από το 14ο λεπτό τοποθετεί το ζήτημα της αμφισβήτησης του ευρώ, μόνο από την πλευρά του κράτους: “Το κράτος πρέπει να είναι προετοιμασμένο για τους εκβιασμούς” και σε πιθανή αποτυχία να είναι προετοιμασμένο για έξοδο.
10. Η απόφαση στα πορτογαλικά http://www.bloco.org/media/mn20150726.pdf και μεταφρασμένη στα αγγλικά http://www.bloco.org/media/20150726resoleng.pdf
11.Για τις αντιφάσεις του Σιν Φέιν, βλ. το άρθρο του Κίραν Άλεν, στο Irish Marxist Review, 3(11), 2014, “The Politics of Sinn Fein: Rhetoric and Reality”, και συγκεκριμένα για το νερό σ. 11-12, http://tinyurl.com/zusboac
12. Κίραν Άλεν, σ. 4