Μπροστά στα τανκς.
Η Αριστερά στην Τουρκία πάντοτε αναφερόταν στον «λαό». Υπήρχαν και αναφορές στην εργατική τάξη, αλλά φορέας της κοινωνικής αλλαγής ήταν πάντα ο λαός, οι καταπιεσμένοι, οι φτωχοί. Λαϊκός πόλεμος, λαϊκές συνελεύσεις, λαϊκή απελευθέρωση είναι στόχοι και έννοιες δημοφιλείς.
Το βράδυ της 15 Ιούλη ο λαός βγήκε στους δρόμους των μεγάλων πόλεων, ιδιαίτερα στην Ισταμπούλ και στην Άγκυρα. Βγήκαν κατά χιλιάδες για να εμποδίσουν τους στρατιωτικούς να ανατρέψουν την κυβέρνηση και να πάρουν την εξουσία. Στην Ισταμπούλ έτρεξαν στη γέφυρα στο Βόσπορο που είχαν κλείσει οι στρατιωτικοί, έτρεξαν στο αεροδρόμιο που είχε καταληφθεί από τον στρατό, και συγκεντρώνονταν στην Πλατεία Ταξίμ στο κέντρο της πόλης. Παντού έβαλαν τις φωνές στους φαντάρους, στάθηκαν μπροστά σε τανκς και ανέβηκαν πάνω τους, αντιμετώπισαν πυροβολισμούς και δεν υποχώρησαν.
Αλλά, μεγάλο μέρος της Αριστεράς στην Τουρκία δεν ήταν ικανοποιημένο με αυτά που συνέβαιναν. Πάντα προσδοκούσαν το λαό, αλλά όταν ο λαός εμφανίστηκε, δεν ήταν της αρεσκείας τους!
Ορισμένοι στην Αριστερά δεν ήταν ικανοποιημένοι επειδή ο λαός είχε εμποδίσει την ανατροπή μιας κυβέρνησης που η Αριστερά θέλει να ανατραπεί. Και σχεδόν όλη η Αριστερά αντιπαθούσε αυτόν τον κόσμο γιατί πολλοί (αλλά όχι όλοι) απ’ αυτούς που αντιμετώπισαν τα τανκς ήταν υποστηρικτές της κυβέρνησης. Στην Αριστερά ήταν επίσης δυσαρεστημένοι επειδή ορισμένοι μέσα στον κόσμο (αλλά όχι πολλοί) επικαλούνταν το όνομα του Αλλάχ και επειδή από τα τζαμιά ακούγονταν προσευχές όλη τη νύχτα.
Είναι δύσκολο να ξέρουμε πώς περίμενε αυτή η Αριστερά ότι θα έμοιαζε αυτός ο κόσμος. Περίμενε ότι θα ήταν σαν τους Νορβηγούς; Περίμενε ότι θα ήταν όλοι τους άθεοι;
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έβαζαν τη ζωή τους σε κίνδυνο (270 σκοτώθηκαν), τελείως αυθόρμητα και χωρίς όπλα, για να υπερασπίσουν μια εκλεγμένη κυβέρνηση απέναντι σε ένοπλους που κανένας δεν είχε εκλέξει. Ό, τι και να είχε στο μυαλό του ο καθένας και η καθεμιά ξεχωριστά, αντικειμενικά όλοι μαζί υπερασπίζονταν τη δημοκρατία. Παντού στον κόσμο, αλλά και η τουρκική αριστερά, εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε εκείνη την υπέροχη φωτογραφία ενός νεαρού Κινέζου που στάθηκε μπροστά σε μια φάλαγγα από τανκς στην Πλατεία Τιενανμέν το 1989 και τα σταμάτησε. Εδώ είχαμε να κάνουμε με εκατοντάδες που έκαναν το ίδιο. Ένας άνδρας βούτηξε κάτω από ένα τανκ που απειλούσε να τον συνθλίψει, ξάπλωσε ανάμεσα στις ερπύστριες, επιβίωσε και έκανε το ίδιο με ένα δεύτερο τανκ που τελικά του έκοψε το χέρι. Ήταν ένας απλός καθημερινός άνθρωπος, ένας «χαρτογιακάς» που δουλεύει σαν προγραμματιστής υπολογιστών.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο λαός στους δρόμους οδήγησε το πραξικόπημα στην αποτυχία. Είναι σαφές ότι το μεγαλύτερο μέρος των ενόπλων δυνάμεων επέλεξε να περιμένει για να δει την έκβαση πριν εκδηλωθεί. Όταν είδαν χιλιάδες να αντιστέκονται στο στρατό (κάτι που δεν περίμεναν καθόλου), αποφάσισαν να μην συμμετέχουν. Δεν είναι εύκολο να μακελέψεις χιλιάδες και μετά να νομιμοποιήσεις το πραξικόπημα ως «επιχείρηση για την ειρήνη και τη σταθερότητα της χώρας».
Όλοι στην Τουρκία γνωρίζουμε τι σημαίνει πραξικόπημα. Και επειδή η Αριστερά έχει υποφέρει χειρότερα από τον πιο πολύ κόσμο, το ξέρει καλύτερα. Γι’ αυτό και ήταν αδύνατο να εκφράσει δημόσια δυσαρέσκεια για την αποτυχία του πραξικοπήματος. Εκφράζεται, όμως, απαξιωτικά για τον κόσμο που σταμάτησε το πραξικόπημα μιλώντας για «θρησκόληπτους αντιδραστικούς» που δεν ξέρουν τίποτε από δημοκρατία. Σου έρχεται αμέσως στο μυαλό ο στίχος του Μπρέχτ για «διάλυση του λαού και εκλογή ενός άλλου»!
Αντί να κοιτάμε αφ’ υψηλού τους ανθρώπους που έδειξαν απέραντο θάρρος και ώριμη πολιτική λογική, αυτό που χρειάζεται είναι να ανοίξουμε μαζί τους τη συζήτηση ότι το σταμάτημα των τανκς δεν αρκεί, ότι τώρα πρέπει να συνεχίσουμε να πιέζουμε για να διευρύνουμε τα όρια της δημοκρατίας, ότι πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι η κυβέρνηση δεν θα χρησιμοποιήσει την απόπειρα πραξικοπήματος σαν δικαιολογία για να επιβάλει νέα αυταρχικά μέτρα.