Ο Μωυσής Λίτσης γράφει για το βιβλίο του Αμπράμ Λεόν
“Το Εβραϊκό ζήτημα” και τη σημασία του σήμερα
Γνωρίζουμε πολύ καλά το λίβελο περί «εβραιομπολσεβικισμού» που χρησιμοποίησαν οι ναζί και οι φασίστες προκειμένου να χύσουν το δηλητήριο του αντισημιτισμού στις μάζες, που είχαν αρχίσει να ξεσηκώνονται στις αρχές του 20ου αιώνα, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι ηγετικά στελέχη των μπολσεβίκων αλλά και ευρύτερα του εργατικού, σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος ήταν όντως Εβραίοι.
Η στροφή των εβραϊκών μαζών και η στράτευσή τους στο μαρξιστικό και γενικότερα σοσιαλιστικό κίνημα στα τέλη του 19ου-αρχές του 20ου αιώνα δεν είναι τυχαία.
Όπως και ο ίδιος ο Λεόν αναφέρει, ο 19ος-20ος αιώνας ήταν αιώνας έντονων διεργασιών για το εβραϊκό στοιχείο στην Ευρώπη, το οποίο είχε αρχίσει να προλεταριοποιείται. Μπροστά στον αυξανόμενο ευρωπαϊκό εθνικισμό και την αναζωπύρωση του αντισημιτισμού (πογκρόμ στη Ρωσία, υπόθεση Ντρέιφους στη Γαλλία, ανάπτυξη φυλετικών ρατσιστικών θεωριών κλπ), ένα μεγάλο τμήμα του εβραϊκού λαού, έλκονταν από τα κηρύγματα των σοσιαλιστών περί παγκόσμιας συναδέλφωσης.
Η ρωσική επανάσταση του 1917 απελευθέρωσε τον εβραϊκό πληθυσμό από τη λύσσα των πογκρόμ. Πολλά ηγετικά στελέχη της Οκτωβριανής Επανάστασης ήταν Εβραίοι και ο ίδιος ο Λένιν καταφέρονταν δριμύτατα κατά του αντισημιτισμού και των προκαταλήψεων που ήθελαν συλλήβδην τους Εβραίους, «καπιταλιστές».
Στη χώρα μας το εβραϊκό στοιχείο της Θεσσαλονίκης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της Φεντερασιόν και του ΣΕΚΕ, με προεξέχουσα μορφή τον Αβραάμ Μπεναρόγια.
Με δυο λόγια ο αντισημιτισμός, ο οποίος ταλαιπωρούσε επί χρόνια τους εβραϊκούς πληθυσμούς και ο οποίος επανεμφανίζονταν δριμύτερος την εποχή που οι φιλελεύθερες επαναστάσεις έδιναν ίσα δικαιώματα στους Εβραίους πολίτες, οι οποίοι έδειχναν να «αφομοιώνονται» στο εθνικό περιβάλλον το οποίο ζούσαν, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη στροφή των εβραϊκών μαζών προς τις σοσιαλιστικές αναζητήσεις.
Ο Αμπράμ Λεόν είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της γενιάς Εβραίων που μεγάλωσε μετά τη ρωσική επανάσταση και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη. Ανήκε σε εκείνη τη γενιά νεαρών Εβραίων που άρχισαν να ριζοσπαστικοποιούνται στα ταραγμένα χρόνια των δεκαετιών του ’20 και του ’30, τότε που παράλληλα με τη στράτευση τους στο αναπτυσσόμενο εργατικό κίνημα, οι Εβραίοι αναζητούσαν παράλληλα λύσεις και απαντήσεις στο «εβραϊκό ζήτημα», το πρόβλημα του ανερχόμενου αντισημιτισμού.
Ο Λεόν στρατεύτηκε αρχικά στη σιωνιστική αριστερά και την οργάνωση νεολαίας Σομέρ Χατσαΐρ-μία οργάνωση με μαρξιστικές καταβολές-για να περάσει στην αριστερή αντιπολίτευση και στον Τρότσκι.
Η οικογένειά του Λεόν είχε μετοικήσει από την Πολωνία στο Βέλγιο, έχοντας περάσει για μικρό χρονικό διάστημα και από την Παλαιστίνη, λόγω του καλπάζοντος πολωνικού αντισημιτισμού.
Ο Λεόν στρατεύτηκε στο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα. Συνελήφθη μάλιστα από τους ναζί, ενώ αγωνιζόταν για να οργανώσει συνδικαλιστικά τους ανθρακωρύχους και ετοίμαζε-από κοινού με Γάλλους κομμουνιστές- ένα περιοδικό στα γερμανικά το οποίο απευθυνόταν στους στρατιώτες της γερμανικής Βέρμαχτ.
Χάθηκε δυστυχώς όπως εκατομμύρια άλλοι Εβραίοι στο στρατόπεδο του Άουσβιτς, σε ηλικία 26 ετών και αφού προηγουμένως είχε βασανιστεί από την Γκεστάπο.
Η πρώτη έκδοση στα γαλλικά του βιβλίου του «To Εβραϊκό ζήτημα» έγινε το 1946, από τον στενό σύντροφό του και ηγετική φυσιογνωμία της Τέταρτης Διεθνούς, Ερνέστ Μαντέλ, ο οποίος και προλόγισε την έκδοση με το ψευδώνυμο Ερνέστ Ζερμαίν.
Ακόμη και σήμερα δεν μπορεί κανείς παρά να εκπλήσσεται από το γεγονός, ότι ο νεαρός Λεόν, παράλληλα με τη στράτευσή του στο κίνημα και την αντίσταση, έβρισκε χρόνο για να συγγράψει ένα βιβλίο με πολλές αναφορές σε ιστορικές πηγές, όταν ακόμη και σήμερα, την εποχή του ιντερνέτ και των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών, είναι δύσκολο π.χ. για έναν φοιτητή ιστορίας να ανατρέξει σε δεκάδες πηγές, προκειμένου να εκπονήσει ακόμη και μια πανεπιστημιακή εργασία «ρουτίνας».
Η έκδοση του παρόντος βιβλίου στα ελληνικά 70 και πλέον χρόνια από την αρχική του έκδοση, έχει πολλαπλές στοχεύσεις:
Πρώτον να αποτίσει φόρο τιμής σε όλη εκείνη την γενιά των Εβραίων επαναστατών που χάθηκαν όπως και οι άλλοι ομόθρησκοί τους στα στρατόπεδα του θανάτου.
Το Ολοκαύτωμα πέρα από τη φυσική εξόντωση με τον πιο ανήκουστο τρόπο εκατομμυρίων ανθρώπων, οδήγησε και στη «λήθη» εκείνη τη γενιά των επαναστατών: Των Εβραίων εκείνων που μέσα από τις τάξεις οργανώσεων όπως η «Ποαλέι Σιών (Εργάτες της Σιών)», η Μπουντ, τα κομμουνιστικά και σοσιαλιστικά κόμματα, αγωνίζονταν για έναν καλύτερο κόσμο απαλλαγμένο από την κοινωνική καταπίεση και τον αντισημιτισμό.
Πολλοί από τους Εβραίους εκείνης της γενιάς και των νεότερων που στρατεύτηκαν στην αντίσταση κατά του Χίτλερ, θα δοκίμαζαν πολύ σύντομα την απογοήτευση από τον σταλινικό και σοβιετικό αντισημιτισμό, ο οποίος επανήλθε δριμύτερος μετά τη διακοπή του για προφανείς λόγους στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Δεύτερον η έκδοση στα ελληνικά ενός σημαντικού βιβλίου της μαρξιστικής ιστοριογραφίας, φιλοδοξεί να ανοίξει τη συζήτηση περί αντισημιτισμού στη χώρα μας, ευρύτερα αλλά και ειδικότερα στο χώρο της αριστεράς. Δυστυχώς η αριστερά κάθε άλλο παρά είναι απαλλαγμένη από αντισημιτικές προκαταλήψεις και την επιρροή που άσκησε στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, η επικράτηση για χρόνια της σταλινικής νοοτροπίας.
Δεν είναι λίγες οι φορές που ο γράφων έχει έρθει αντιμέτωπος με τον αριστερό αντισημιτισμό, μόνο και μόνο επειδή έζησε και σπούδασε στο Ισραήλ τη δεκαετία του ‘80(υπάρχουν κάποιες σχετικές αναφορές στο εισαγωγικό μου σημείωμα στο βιβλίο).
Ο Λεόν έγραφε το βιβλίο, ζώντας παράλληλα την αγωνία ως Εβραίος για τις τύχες του ίδιου του λαού του. Οι ναζί είχαν πάρει την εξουσία και είχε αρχίσει η εφαρμογή των φυλετικών μέτρων και των αντιεβραϊκών διωγμών.
Έγραφε δηλαδή για τις ρίζες του αντισημιτισμού, ζώντας ο ίδιος την πιο απεχθή εκδοχή του, αυτήν η οποία ζητούσε (και τελικά κατάφερε) τη φυσική εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης.
Οι ρίζες του σύγχρονου αντισημιτισμού για τον Λεόν ανάγονται στην περίοδο του Μεσαίωνα και της φεουδαρχικής κοινωνίας και στην ιδιαίτερη οικονομική και κοινωνική θέση που είχαν οι Εβραίοι εκείνη την περίοδο, ασχολούμενοι με το μικρεμπόριο και τον τοκισμό.
Ο Λεόν διαπίστωνε την αδυναμία του παρακμάζοντος καπιταλισμού να απορροφήσει τους Εβραίους στις νέες κοινωνικές συνθήκες που δημιουργούσε.
«Η τραγική μοίρα του εβραϊσμού, γράφει προς το τέλος του βιβλίου του, αντικατοπτρίζει με μοναδική οξύτητα την κατάσταση όλης της ανθρωπότητας. Η παρακμή του καπιταλισμού σημαίνει για τους Εβραίους επιστροφή στο γκέτο- παρόλο που η βάση για την ύπαρξη του γκέτο εξαφανίστηκε εδώ και πολύ καιρό, μαζί με τα θεμέλια της φεουδαρχικής κοινωνίας».
Κριτική στο σιωνισμό
Η κριτική του Λεόν προς το σιωνιστικό κίνημα γίνεται από τη σκοπιά του Εβραίου, σε μια περίοδο που ο σιωνισμός ισχυροποιούνταν ανάμεσα στους εβραϊκούς πληθυσμούς, λόγω της έξαρσης του αντισημιτισμού. Η πολιτική πρόταση των σιωνιστών ως λύση για την αντιμετώπιση «του Εβραϊκού Ζητήματος», η δημιουργία εθνικής εβραϊκής εστίας στην Παλαιστίνη, που θεωρούνταν η κοιτίδα γέννησης του «εβραϊκού έθνους», κέρδιζε έδαφος.
Ο Λεόν αντιπαρατίθεται αρχικά στην άποψη των αριστερών και μαρξιζόντων σιωνιστών-στο ιδεολογικό ρεύμα των οποίων βαπτίστηκε πολιτικά-οι οποίοι έθεταν ως προτεραιότητα την ανάγκη να δημιουργηθεί εθνικό εβραϊκό κράτος στην Παλαιστίνη, το οποίο θα δημιουργούσε παράλληλα μία εθνική εβραϊκή εργατική τάξη, η οποία θα μπορούσε πλέον να πραγματώσει το στόχο οικοδόμησης μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Πέραν αυτού όμως, ο Λεόν αναρωτιέται όπως και πολλοί άλλοι Εβραίοι της εποχής του, όχι κατ’ ανάγκην μαρξιστές, ποιος ο λόγος να εγκαταλείψουν τις πατρίδες στις οποίες ζούσαν, για χάρη μιας ιδεατής πατρίδας και της «εθνικής συνέχειας».
Ποια σχέση μπορεί να είχε ο σύγχρονος Εβραίος της Ευρώπης, με τον υποτιθέμενο Εβραίο πρόγονό του της αρχαίας Παλαιστίνης; Και εν τέλει γιατί τόσα χρόνια οι Εβραίοι δεν επέστρεφαν μαζικά στη «Σιών», αφού υποτίθεται τους συνέδεε μία αδιάλειπτη συνέχεια με τους Εβραίους της αρχαίας Παλαιστίνης;
Μη ξεχνάμε άλλωστε ότι ακόμη και τις περιόδους της μεγάλης εβραϊκής μετανάστευσης στην Παλαιστίνη, τις δεκαετίες του ’30 και ’40 και αργότερα στο ιδρυθέν κράτος του Ισραήλ, δεν ήταν τόσο το κίνητρο του σιωνισμού και η στράτευση σε κάποιο από τα ιδεολογικά του παρακλάδια που έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο, αλλά η ανάγκη για άμεση σωτηρία από τις αντιεβραϊκές διώξεις, την ώρα μάλιστα που για παράδειγμα, οι ΗΠΑ έκλειναν τα σύνορά τους, στους κατατρεγμένους Εβραίους.
Μετά το Ολοκαύτωμα, το σοκ του «εθνικού» συλλογικού αφανισμού ήταν τόσο μεγάλο, που έστρεψε κατά κόρον τις εβραϊκές μάζες, ακόμη και Εβραίους κομμουνιστές, να αναζητήσουν στην Παλαιστίνη-Ισραήλ, μια καινούργια συλλογική αρχή.
Ο Λεόν αντιπροτείνει λοιπόν, γράφοντας υπενθυμίζω σε μία περίοδο που η εβραϊκή μαζική μετανάστευση προς την Παλαιστίνη μόλις άρχιζε, αντί της «εθνικής αναδίπλωσης και περιχαράκωσης» που πρότασσε ο σιωνισμός και μάλιστα η κυρίαρχη τότε «αριστερή» εκδοχή του, το όραμα της παγκόσμιας επανάστασης και του διεθνισμού, με στόχο την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, η οποία ταυτόχρονα με την απελευθέρωση του παγκόσμιου προλεταριάτου, θα απάλλασσε τους Εβραίους οριστικά από τον εφιάλτη του αντισημιτισμού.
Επιπλέον ο Λεόν διείδε ήδη από τότε, ότι ο στόχος της δημιουργίας εθνικής εβραϊκής εστίας στην Παλαιστίνη, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς τη στήριξη των ιμπεριαλιστικών μεγάλων δυνάμεων και χωρίς ταυτόχρονα να προκαλέσει την αντίδραση των αραβικών μαζών και των δικών τους εθνικών προσδοκιών.
Γράφει προφητικά ο Λεόν: «Στην Παλαιστίνη, ο εβραϊκός εθνικισμός συγκρούεται με έναν αυξανόμενα επιθετικό αραβικό εθνικισμό. Η ανάπτυξη της Παλαιστίνης μέσα από την εβραϊκή μετανάστευση τείνει να ενισχύσει την ένταση του αραβικού αυτού εθνικισμού. Η οικονομική ανάπτυξη της χώρας συμβάλλει στην αύξηση του αραβικού πληθυσμού, στην κοινωνική του διαφοροποίηση, στην ανάπτυξη ενός εθνικού καπιταλισμού. Για να αντιμετωπίσουν την αντίσταση των Αράβων, οι Εβραίοι χρειάζονται τον αγγλικό ιμπεριαλισμό. Όμως η «στήριξη» που δίνει είναι τόσο επιβλαβής όσο και η αραβική αντίσταση. Ο αγγλικός ιμπεριαλισμός βλέπει με ευνοϊκό μάτι μια μικρής έκτασης εβραϊκή μετανάστευση που δημιουργεί αντίβαρο στον αραβικό παράγοντα.
Ωστόσο είναι έντονα εχθρικός στην εγκατάσταση ενός μεγάλου εβραϊκού πληθυσμού στην Παλαιστίνη, στη βιομηχανική του ανάπτυξη και στην ανάπτυξη του προλεταριάτου του. Χρησιμοποιεί απλά τους Εβραίους ως αντίβαρο στην αραβική απειλή, αλλά κάνει τα πάντα για να δημιουργήσει δυσκολίες στην εβραϊκή μετανάστευση. Έτσι, στις αυξανόμενες δυσκολίες που προέρχονται από την αραβική αντίσταση, προστίθεται το ύπουλο παιχνίδι του βρετανικού ιμπεριαλισμού».
Και καταλήγει: «Ο σιωνισμός επιθυμεί να επιλύσει το εβραϊκό ζήτημα ανεξάρτητα από την παγκόσμια επανάσταση. Παραποιώντας τις πραγματικές αιτίες του εβραϊκού ζητήματος στην εποχή μας, τρέφοντας καθησυχαστικές αυταπάτες με παιδαριώδη όνειρα και ανόητες ελπίδες, ο σιωνισμός αποδεικνύει ότι είναι ένα ιδεολογικό αποκύημα και όχι ένα επιστημονικό δόγμα».
Διεθνιστική αλληλεγγύη
Οι απανταχού ρατσιστές δεν έκρυψαν ποτέ το βαθύ αντισημιτισμό τους, συνδέοντας μάλιστα κάθε κίνημα αμφισβήτησης, με «σιωνιστικές-εβραϊκές συνομωσίες». Δείτε την περίπτωση Τραμπ. Από τη μια ο νέος Αμερικανός πρόεδρος εμφανίζεται ως ο πιο φιλοισραηλινός, διορίζοντας ως πρεσβευτή, άνθρωπο ο οποίος χρηματοδοτεί τον εβραϊκό εποικισμό στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.
Και από την άλλη περιστοιχίζεται από ακραιφνείς αντισημίτες, όπως ο πρόσφατα παραιτηθείς από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας Στιβ Μπάνον και δέχεται τις ευλογίες της Κου Κουξ Κλαν και των Αμερικανών νεοναζί.
Όσο θα βαθαίνει η καπιταλιστική κρίση τόσο περισσότερο οι άρχουσες τάξεις θα ανασύρουν τις παραδοσιακές προκαταλήψεις, προκειμένου να συσκοτίσουν τις πραγματικές αιτίες της κρίσης και να της αποδώσουν σε «σκοτεινά εβραϊκά συμφέροντα», που επιβουλεύονται την πατρίδα ή τον κόσμο...
Ο αντισημιτισμός, από ιδεολογία του περιθωρίου, θα επιστρατεύεται ως βολική ερμηνεία για τα δεινά που προκαλεί η ποικιλώνυμη κρίση στην πλειονότητα του κόσμου, αναζητώντας στο φανταστικό πρόσωπο της διαβολικής παρουσίας του «Εβραίου», που κυριαρχεί με το χρήμα στον κόσμο, τον υπεύθυνο για τα δεινά.
Το «εβραϊκό κεφάλαιο» αποκτά ιδιαίτερες «διαβολικές» ιδιότητες, προκειμένου να ξεχαστεί ο ρόλος του εθνικού κεφαλαίου, του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, των κυβερνήσεων και των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Οι αιτίες της κρίσης αποδίδονται σε «σιωνιστικές συνωμοσίες» και την «εβραϊκή κυριαρχία» στον κόσμο του χρήματος, με τα Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών (δημιούργημα της αστυνομίας του Τσάρου, Οχράνα), να εξακολουθούν να σαγηνεύουν το αδαές αναγνωστικό κοινό. Η «καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση» εξηγείται ως «παγκόσμια εβραϊκή συνομωσία», η οποία επιχειρεί να επιβληθεί είτε μέσω υπερεθνικών δομών όπως η ΕΕ, είτε με τη μορφή των διάφορων «κόκκινων» που απεργάζονται την εθνική αλλοτρίωση και υποδούλωση.
Όπως γράφει και ο Λεόν στο βιβλίο του, «με το μύθο του «εβραϊκού καπιταλισμού», οι μεγάλες επιχειρήσεις επιδίωξαν να εκτρέψουν και να ελέγξουν το αντικαπιταλιστικό μίσος των μαζών για δικό τους αποκλειστικό όφελος».
Με την εκλογή Τραμπ αυξήθηκαν οι ρατσιστικές και αντισημιτικές επιθέσεις με βανδαλισμούς εβραϊκών νεκροταφείων και συναγωγών και απειλές για τοποθετήσεις βομβών σε εβραϊκά ιδρύματα και σχολεία.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, λαλίστατος σε άλλες περιπτώσεις αυξημένων κρουσμάτων αντισημιτισμού (βλέπε Γαλλία) δεν άρθρωσε λέξη, όταν συναντήθηκε με τον Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο.
Στον αντίποδα, μια νέα γενιά Εβραίων ριζοσπαστών εισέβαλε στη σύνοδο του μεγαλύτερου φιλοισραηλινού λόμπι στις ΗΠΑ, στην AIPAC, διαμαρτυρόμενοι για τη συνεχιζόμενη ισραηλινή κατοχή των Παλαιστινίων. Το βασικό σύνθημα των διαδηλωτών έγραφε μάλιστα ότι «οι Εβραίοι δεν θα είναι ελεύθεροι όσο δεν είναι και οι Παλαιστίνιοι (Jews Won’t Be Free Until Palestinians Are)».
Εβραϊκές οργανώσεις διαδήλωσαν από κοινού με μουσουλμάνους, κατά των νέων αντιμεταναστευτικών νόμων του Τραμπ, υπενθυμίζοντας το κλείσιμο των αμερικανικών συνόρων στους Εβραίους πρόσφυγες τη δεκαετία του ‘30. Εβραίοι και μουσουλμάνοι συνεργάζονται και βοηθούν στην αναστήλωση κατεστραμμένων εβραϊκών μνημάτων και μουσουλμανικών τεμενών.
Ακόμη και μέσα στο ίδιο το Ισραήλ, παρά την αυξημένη επιρροή της ακροδεξιάς, πληθαίνουν οι κοινές διαδηλώσεις Εβραίων και Παλαιστινίων, κατά της ισραηλινής κατοχής, κατά του ρατσισμού, της διαφθοράς, υπέρ των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων πολιτών του κράτους του Ισραήλ, των μαύρων Εβραίων που προέρχονται από την Αιθιοπία, των προσφύγων από την Ερυθραία και το Σουδάν, που η ισραηλινή κυβέρνηση κλείνει σε στρατόπεδα και απελαύνει.
Με άλλα λόγια, οι Εβραίοι αυτοί ακτιβιστές χωρίς να απεμπολούν την εβραϊκή τους ταυτότητα, κάνουν πράξη, έστω και ασυναίσθητα, αυτό που ο Αμπράμ Λεόν ευαγγελίζονταν 70 και πλέον χρόνια πριν: τη διεθνιστική αλληλεγγύη και την κοινή στράτευση των εβραϊκών μαζών με την υπόλοιπη εργατική τάξη, στο όραμα μιας δικαιότερης και απαλλαγμένης από ρατσισμό, εθνικής, θρησκευτικής και πολιτικής καταπίεσης κόσμο.
Κλείνοντας τη συζήτησή μας για το βιβλίο, με την ευκαιρία των αναφορών στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση θα ήθελα να θυμίσω μια από τις ιστορικές ομιλίες του Λένιν, ο οποίος έλεγε:
«Δεν είναι οι Εβραίοι ο εχθρός του εργαζόμενου λαού. Οι εχθροί των εργατών είναι οι καπιταλιστές όλων των χωρών. Μεταξύ των Εβραίων υπάρχουν εργάτες και είναι η πλειοψηφία. Είναι τα αδέλφια μας, οι οποίοι, όπως εμείς, καταπιέζονται από το κεφάλαιο, είναι οι σύντροφοί μας στη μάχη για τον σοσιαλισμό. Μεταξύ των Εβραίων υπάρχουν κουλάκοι, εκμεταλλευτές και καπιταλιστές, όπως και μεταξύ των Ρώσων και μεταξύ των λαών όλων των εθνικοτήτων».
Το ίδιο ισχύει, επιτρέψτε μου να πω και για τον Ισραηλινό λαό, παρόλο που στην πλειοψηφία του στηρίζει τις πολιτικές καταπίεσης των Παλαιστινίων.
Η πλειονότητα του Ισραηλινού λαού δεν είναι «καπιταλιστές» αλλά απλοί εργαζόμενοι, πολλοί από τους οποίους ζουν σε υποβαθμισμένες πόλεις και γειτονιές. Όπως για παράδειγμα στην πόλη Σντερότ στα σύνορα με τη Γάζα, τη Γιάφα στο Τελ Αβίβ, στις λεγόμενες υπό ανάπτυξη πόλεις στην έρημο του Νέγκεβ ή στη Γαλιλαία στα σύνορα με το Λίβανο.
Η εκμετάλλευση της συλλογικής ανασφάλειας λόγω των αιώνων αντισημιτισμού, χρησιμοποιείται από την άρχουσα τάξη του Ισραήλ, ως ενοποιητικό στοιχείο για να συσκοτίζονται οι πραγματικές ρίζες του προβλήματος..
Η ελληνική έκδοση του βιβλίου έγινε πρόσφατα σε μετάφραση από τον Μωυσή Λίτση