Εξώφυλλο του τευχους 124
Δέκα χρόνια συμπλήρωσε η πιο μεγάλη κρίση του καπιταλισμού. Κι όμως ο Αλέξης Τσίπρας επιμένει ότι η διέξοδος βρίσκεται στην προσαρμογή στη νέα «κανονικότητα».
Ο Πάνος Γκαργκάνας αναζητάει απαντήσεις από τα αριστερά.
Το φθινόπωρο παραδοσιακά ανοίγει πολιτικά με τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, την ομιλία του πρωθυπουργού και τις παρουσίες των πολιτικών αρχηγών που ακολουθούν. Φέτος ο Αλέξης Τσίπρας έχει προσαρμοστεί τόσο πολύ στο παραδοσιακό μοντέλο, ώστε έχει κάνει το ανέβασμά του στη ΔΕΘ κεντρικό στοιχείο της κυβερνητικής προσπάθειας: ανεβαίνει προκαταρκτικά για να συναντήσει τους «εκπροσώπους των παραγωγικών τάξεων», συνδυάζει την ομιλία του στη ΔΕΘ με την επίσκεψη του Γάλλου προέδρου Μακρόν και ελπίζει με τέτοια κλασικά τεχνάσματα του παλιού πολιτικού κόσμου να στείλει το μήνυμα ενός περάσματος προς την «κανονικότητα»: η έξοδος από τα μνημόνια πλησιάζει, η ανάπτυξη έρχεται, ο ΣΥΡΙΖΑ θα φροντίσει να την κάνει δίκαιη, βαδίζουμε προς μια άνοιξη…
Η πραγματικότητα, όμως, δείχνει το αντίθετο- έναν ΣΥΡΙΖΑ που βουλιάζει στην γκρίζα κανονικότητα μιας κρίσης που δεν λέει να τελειώσει και τον σέρνει όλο και πιο δεξιά, σε σύγκρουση με τον κόσμο που συνεχίζει να παλεύει ενάντια όχι μόνο στις μνημονιακές επιθέσεις αλλά και στην άνοδο της ρατσιστικής και φασιστικής απειλής διεθνώς. Δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης, ο κόσμος αναγκάζεται να παλεύει σε όλα τα μέτωπα, από την μια άκρη ως την άλλη. Η λεγόμενη «κανονικότητα» περιλαμβάνει από τις βαρβαρότητες της τρίτης αξιολόγησης από την Τρόικα εδώ μέχρι νεκρούς στον αγώνα κατά των νεοναζί στην Αμερική του Τραμπ.
Η ανάγκη για μια Αριστερά που δεν συμβιβάζεται με όλα αυτά αλλά συγκρούεται και αναζητά εναλλακτική διέξοδο γίνεται όλο και πιο πιεστική.
Δέκα χρόνια κρίση
Ήταν καλοκαίρι του 2007 όταν άρχισαν να σκάνε οι φούσκες στο αμερικάνικο τραπεζικό σύστημα σηματοδοτώντας την αφετηρία της κρίσης που απλώθηκε σε όλο τον πλανήτη. Η επέτειος δεν τιμήθηκε πουθενά με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία ότι όλα αυτά είναι πίσω μας. Αλλού υπήρχε αμήχανη σιωπή και αλλού απολογισμοί γεμάτοι ανησυχίες για την πορεία. Καμιά κυβέρνηση, καμιά κεντρική τράπεζα, κανένα επιτελείο δεν ήταν και δεν είναι σε θέση να δώσει μια ξεκάθαρη απάντηση στο ερώτημα: Γιατί ύστερα από τόσα χρόνια, τόσες «διασώσεις» και τόση «ποσοτική χαλάρωση» η παγκόσμια οικονομία δεν μπορεί να πιάσει ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάκαμψης και τα ρίσκα μιας νέας υποτροπής είναι τόσο ανεβασμένα;
Η διαπίστωση ότι οι ρυθμοί της οικονομίας είναι απογοητευτικοί δεν έρχεται μόνο από τους μαρξιστές οικονομολόγους και τον κόσμο που υποφέρει από την ατέλειωτη λιτότητα. Έρχεται από τα πιο επίσημα επιτελεία. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ύστερα από μια σειρά αποτυχημένες προβλέψεις ότι η ανάκαμψη επίκειται, αναγκάστηκε να προχωρήσει σε αυτοκριτικές και να διαπιστώσει ότι υπάρχει πρόβλημα. Μόλις τώρα, ύστερα από τόσα χρόνια, σημειώνεται ως πρόοδος το γεγονός ότι έχουν ταυτόχρονα θετικό πρόσημο η Αμερική, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία! Αλλά ακόμη και έτσι, το συμπέρασμα είναι ότι «η προβλεπόμενη ανάπτυξη για την παγκόσμια οικονομία παραμένει σε επίπεδα χαμηλότερα από τον μέσο όρο της περιόδου πριν από την κρίση».1
Όσο για τα ρίσκα ότι ακόμη και αυτή η υποτονική ανάκαμψη κινδυνεύει να υπονομευτεί από φαινόμενα κερδοσκοπίας αντίστοιχα με του 2007, η σχετική συζήτηση είναι αρκετά διαδεδομένη. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Μπάμπη Μιχάλη στην Εφημερίδα των Συντακτών:
«Αναπόφευκτη θεωρούν οι νομπελίστες οικονομολόγοι μια νέα διεθνή οικονομική κρίση καθώς η παγκόσμια οικονομία «έχει εθιστεί» για τα καλά στο φτηνό χρήμα των κεντρικών τραπεζών και δείχνει αδύναμη να σταθεί μόνη στα πόδια της. Τα σοφότερα μυαλά της παγκόσμιας οικονομίας -οι οικονομολόγοι που έχουν κερδίσει το Βραβείο Νόμπελ- συναντιούνται αυτήν την εβδομάδα στο Λίνταου της νότιας Γερμανίας, στην έκτη τακτική τους σύνοδο. Η γερμανική εφημερίδα Welt ζήτησε χθες από 18 από αυτούς να διατυπώσουν τις εκτιμήσεις τους για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση στον κόσμο. Και αυτοί έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου».2
Το γεγονός ότι η σχέση Χρέους-ΑΕΠ επιδεινώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο είχε επισημανθεί από έκθεση του γνωστού Ινστιτούτου McKinsey ήδη από το 2015.3 Στη φετινή του έκθεση το Ινστιτούτο ασχολείται με την διεθνή κίνηση κεφαλαίων ανάμεσα στις διάφορες χώρες και διαπιστώνει ότι ο όγκος της βρίσκεται σε επίπεδα 65% χαμηλότερα από το μάξιμουμ που είχε φτάσει το 2007 στο απώγειο της κερδοσκοπίας. Η έκθεση θεωρεί παρήγορο το γεγονός ότι το μερίδιο των επενδύσεων σε αυτές τις ροές κεφαλαίων είναι αυξημένο έστω και αν ο συνολικός όγκος των επενδύσεων παραμένει κάτω από τα επίπεδα πριν από την κρίση. Ο σχολιασμός της έκθεσης από τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, όμως, επισημαίνει ότι μεγάλο μέρος των «επενδύσεων» αυτών είναι στην πραγματικότητα μεταφορές κεφαλαίων σε «φορολογικούς παραδείσους»: «Αν νομίζετε ότι επενδύσεις από το εξωτερικό σπεύδουν στο Λουξεμβούργο για να χτίσουν εργοστάσια, τότε κάνετε λάθος, τονίζει ο κ. Όμπστφελτ (πρόκειται για τον επικεφαλής οικονομολόγο του ΔΝΤ). Μεγάλο μέρος αυτών των κεφαλαίων αντιπροσωπεύει μετακινήσεις κερδών για λόγους φορολογικούς και αυτό εμφανίζεται στο ισοζύγιο ως εισροή επενδύσεων».4
Ύστερα, λοιπόν, από τόσα χρόνια και τόσες «ενέσεις ρευστότητας», η διεθνής οικονομική κατάσταση παραμένει αρρωστημένη, το φθηνό χρήμα γίνεται τζόγος, οι επενδύσεις υστερούν, οι ανισότητες μεγαλώνουν. Και οι συνταγές από τα αστικά επιτελεία εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από αυτό που έλεγαν οι παλιοί: «απορία ψάλτου, βηξ».
Από αφορμή την επέτειο των δέκα χρόνων από την έναρξη της κρίσης, o Μάικλ Ρόμπερτς θυμίζει στο μπλογκ του τη σύγχυση που είχε επικρατήσει στα μυαλά τους τότε. «Το 2002 ο τότε διοικητής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ Άλαν Γκρίνσπαν δήλωνε ότι τα νέα χρηματοπιστωτικά προϊόντα έχουν εξασφαλίσει τη διασπορά των ρίσκων και γι’ αυτό τα όποια σοκ θα απορροφηθούν ευκολότερα. Αλλά το 2008 μπροστά στο Κογκρέσο κατέθετε ότι ‘βρίσκομαι σε κατάσταση σοκ’ και ότι αυτά που πίστευε επί σαράντα χρόνια τελικά φάνηκαν ότι δεν δουλεύουν. Το ΔΝΤ ακόμα και τον Οκτώβρη του 2007 διαπίστωνε ότι ‘στις αναπτυγμένες οικονομίες οι οικονομικές υφέσεις έχουν ουσιαστικά εξαφανιστεί κατά τη μεταπολεμική περίοδο’. Αλλά ο επερχόμενος τότε επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρντ δήλωνε μετά από λίγο ότι ‘η χρηματοπιστωτική κρίση προκαλεί μια εν δυνάμει υπαρξιακή κρίση για τα μακροοικονομικά’».5
Οι διάδοχοι όλων εκείνων στις ηγεσίες των οικονομικών θεσμών, οι διάφοροι Ντράγκι ή Γιέλεν και τα τσικό τους στις άλλες χώρες και την Ελλάδα, δεν βρίσκονται σήμερα σε καλύτερη θέση. Μοιάζουν με διαχειριστές που βαδίζουν μέσα στην ομίχλη της κρίσης και δεν μπορούν να δουν, όπως οι προκάτοχοί τους, τον επόμενο τοίχο που θα βρεθεί μπροστά τους.
Έγραφε η Χριστίνα Κοψίνη στην Καθημερινή το 2008 για «αυτούς που κάθε τόσο επιβράβευε η Σουηδική Ακαδημία για τα πολυσύνθετα μαθηματικά μοντέλα που βρήκαν εφαρμογή στις αγορές…
Πώς να τα βάλεις με τα Νόμπελ που παρήλαυναν τα τελευταία χρόνια επιβραβεύοντας το άπειρο στις κερδοσκοπικές κινήσεις;
Αλήθεια, πού είναι τώρα αυτά τα μαθηματικά μυαλά να μας πουν γιατί δεν λειτούργησαν τα συστήματα συναγερμού στα μοντέλα διάχυσης επιχειρηματικών κινδύνων; Γιατί δεν άναψε το φωτάκι κινδύνου; Γιατί δεν προέβλεψαν το άνω ή το κάτω φράγμα των αγορών όταν μοντελοποίησαν το short selling, όταν κατασκεύαζαν το ολοκλήρωμα του δανεισμού τίτλων margin;
Αλήθεια πού είναι οι καθηγητές του Οικονομικού Πανεπιστημίου; Πού είναι τα μυαλά του Οικονομικού Πανεπιστημίου Πειραιά που τόσο πολύ συνδέθηκαν με τις αγορές, τα τραπεζοοικονομικά και τα διεθνή προγράμματα;
Ας μιλήσει λοιπόν η ελληνική διανόηση των οικονομικών πανεπιστημίων και ας μας πει ποιο είναι το περιεχόμενο της κρίσης, ποια η έκταση της και ποια η έξοδος από αυτήν.»6
Και τώρα η Καθημερινή έχει το θράσος να ισχυρίζεται ότι αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης αντικαταστήσει τον Αλέξη Τσίπρα τα πράγματα θα δουλέψουν….
Το κόστος της προσαρμογής
Η Νέα Δημοκρατία, ελπίζοντας ότι έχουμε ξεχάσει όλα αυτά κάτω από το βάρος της αρνητικής εμπειρίας από τους συμβιβασμούς του Αλέξη Τσίπρα, υποστηρίζει ότι χάθηκε χρόνος με τους «πειραματισμούς του πρώτου εξάμηνου του 2015», με τις μπλόφες του Βαρουφάκη και την καθυστέρηση στην αποδοχή των φρικαλέων μέτρων της δεύτερης αξιολόγησης, και ότι όλα αυτά έχουν κόστος που θα εξαφανιστεί αν η ίδια έρθει στην κυβέρνηση. Η αλήθεια βρίσκεται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: κόστος δεν έχει η αντίσταση αλλά η προσαρμογή στις μνημονιακές απαιτήσεις.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα που επιβεβαιώνει αυτή την αλήθεια είναι η λεγόμενη «έξοδος στις αγορές» που έγινε στα τέλη Ιούλη. Το τι ακριβώς έγινε το περιέγραψε με ακρίβεια ο Κώστας Λαπαβίτσας σε άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 29-30 Ιουλίου:
«Τα δεδομένα του ομολόγου, όπως τουλάχιστον έγιναν γνωστά, έχουν ως εξής. Η Ελλάδα άντλησε 3 δισ. ευρώ, με συνολικές προσφορές αγοράς πάνω από 6,5 δισ. και απόδοση για τους αγοραστές 4,625%. Από τα 3 δισ. που αντλήθηκαν, περίπου τα 1,6 δισ. ήταν σε ανταλλαγή ομολόγων που είχαν εκδοθεί από την κυβέρνηση Σαμαρά το 2014 με ημερομηνία λήξης το 2019. Τα υπόλοιπα 1,4 δισ. ήταν «νέο χρήμα».
Σημασία έχει και το ποιος αγόρασε τα ομόλογα. Από τα 1,6 δισ. που ανταλλάχθηκαν, περίπου τα τρία τέταρτα προήλθαν από την Εθνική, την Alpha και την Eurobank. Τα υπόλοιπα ήταν στην κατοχή διαφόρων διεθνών φαντ και ασφαλιστικών εταιρειών. Από τα 1,4 δισ. του «νέου χρήματος», άνω του 80% προήλθε από διάφορα φαντ, τα οποία στη μεγάλη πλειονότητά τους ήταν αμερικανικά και βρετανικά (44% και 26% των αγοραστών, αντιστοίχως).
Οι περιβόητες αγορές ομολόγων διαφέρουν πολύ από τις αγορές της καθημερινής ζωής. Πρόκειται για έναν σχετικά στενό κύκλο ανθρώπων που συνήθως γνωρίζονται μεταξύ τους και έχουν άμεση επαφή με τους πολιτικούς και τους ισχυρούς του χρήματος. Αυτοί «προετοιμάζουν» την έκδοση ομολόγων με συνεχείς επαφές και διαβουλεύσεις.
Η επιτυχία της νέας έκδοσης απαιτούσε καταρχήν προετοιμασία για την ανταλλαγή των ομολόγων Σαμαρά που βρίσκονταν στην κατοχή των ελληνικών τραπεζών. Δεν θα πρέπει να έχουν παράπονο οι τράπεζες. Τα ομόλογά τους ανταλλάχθηκαν στην τιμή των 102,6 ευρώ για κάθε 100, δηλαδή έλαβαν ένα δώρο 2,6% στο ποσόν που διέθεσαν.
Αν προσθέσουμε και τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής (5 έτη, ενώ για τα ομόλογα που επιστράφηκαν απέμεναν μόνο 2 έτη μέχρι το 2019), το κέρδος για τους ισολογισμούς των τραπεζών ήταν τελείως άκοπο και καθόλου αμελητέο. Ευγενικός χορηγός ο ελληνικός λαός, με επικεφαλής την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, που πονάει όταν εφαρμόζει τα μνημόνια».7
Έχουμε και λέμε, λοιπόν: μετά από τρία ολόκληρα χρόνια (άνοιξη 2014-καλοκαίρι 2017) με τραγικές μνημονιακές θυσίες, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επιστρέφοντας στην πεπατημένη «βελτίωσε» το επιτόκιο εξόδου στις αγορές που είχαν πετύχει οι Σαμαροβενιζέλοι κατά 0,3%. Με αυτόν το ρυθμό, για να φτάσουν σε επιτόκιο από τις αγορές που θα κάνει το ελληνικό χρέος βιώσιμο (δηλαδή επιτόκιο ίσο με το μισό του ετήσιου ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ αφού το χρέος είναι περίπου διπλάσιο από το ΑΕΠ) θα χρειαστούν άλλα τριάντα χρόνια μνημονιακής βαρβαρότητας. Προφανώς κανένας τους δεν είναι σε θέση να προβλέψει τι θα γίνει, όχι σε τριάντα χρόνια αλλά ούτε σε τριάντα μήνες.
Το πραγματικό νόημα αυτής της κίνησης ήταν η μετακύλιση για κάποια από τα ομόλογα που λήγουν το 2019 καθώς από εκείνη τη χρονιά και μετά τα τοκοχρεολύσια που πληρώνει το ελληνικό δημόσιο απογειώνονται τραγικά: 33 δις το 2022, 28,6 το 2023, 24,5 δις το 2024 (το 2017 ήταν λίγο κάτω από 14 δις). Έχοντας αποκλείσει το κούρεμα του χρέους, η κοινή πολιτική του Τσίπρα και της ΝΔ είναι η διαπραγμάτευση με τους δανειστές για τους όρους μετακύλισης αυτών των βουνών από τοκοχρεολύσια που αποκλείεται να πληρωθούν: Μπορεί να γίνεται η μετακύλιση με «έξοδο στις αγορές» ή θα χρειαστεί «ρύθμιση» του χρέους σε συμφωνία με τον κύριο Ρέκλινγκ του ESM; Το τεστ του Ιουλίου έχει αφήσει τον Τσίπρα στην ίδια θέση που ήταν ο Σαμαράς και η διαπραγμάτευση θα ξαναρχίσει μετά τις γερμανικές εκλογές της 24 Σεπτέμβρη.
Το πραγματικό κόστος αυτής της «διαπραγμάτευσης» δεν έχει καταβληθεί ακόμη, έστω και αν ο Τσίπρας πέρασε από τη Βουλή προκαταβολικά τις περικοπές των συντάξεων από το 2019 και τη μείωση του αφορολόγητου έτσι ώστε να πληρώνουν φόρο ακόμη και οι πιο χαμηλόμισθοι. Η έναρξη της τρίτης αξιολόγησης θα δείξει πόσο βαρύ θα είναι το τίμημα για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες. Η επίσκεψη Μακρόν, πίσω από τις φιλολογίες περί «μεταρρύθμισης» της ΕΕ, δείχνει το επερχόμενο κόστος από τον επόμενο κύκλο των ιδιωτικοποιήσεων καθώς ο γάλλος πρόεδρος συνοδεύεται πανηγυρικά από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές της χώρας του. Η απειλητική διάσταση του τίτλου «απόβαση επενδυτών» που χρησιμοποίησε η φιλοκυβερνητική ΕφΣυν γίνεται αισθητή διαβάζοντας τον σχετικό κατάλογο όπου φιγουράρουν η Σουέζ που κυνηγάει το νερό της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, η EDF για τη ΔΕΗ, η φαρμακευτική Σανοφί, η εξοπλιστική Θαλές και η πετρελαϊκή Τοτάλ δίπλα σε τράπεζες που υπολογίζουν στις ευκαιρίες από τα «κόκκινα δάνεια».
Η έκταση και η ένταση της δεξιάς κατρακύλας του ΣΥΡΙΖΑ συμπληρώνεται από τις εικόνες της κυβερνητικής πολιτικής στα θέματα των προσφύγων και των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η προσφυγική κρίση τέλειωσε και προχωράει στην περικοπή ακόμη και των απαράδεκτων όρων που τους είχε επιβάλει μέχρι τώρα. Η περιβόητη προοπτική μετεγκατάστασης σε χώρες της ΕΕ αποδείχθηκε προσχηματική, τώρα μπαίνει μπροστά η επιστροφή και όσων είχαν φτάσει σε κάποιες από αυτές. Για επανένωση οικογενειών ούτε λόγος. Στις 22 Αυγούστου πρόσφυγες από το Αφγανιστάν διαδήλωσαν με τη στήριξη και της ΚΕΕΡΦΑ έξω από το υπουργείο του Μουζάλα και στη συνέχεια στα Γραφεία της ΕΕ. Οι καταγγελίες τους και τα αιτήματά τους ήταν χαρακτηριστικά, καθώς ζητούσαν να σταματήσουν οι απελάσεις πίσω στο Αφγανιστάν, αλλά και αποκάλυψαν ότι δέχονται απειλές για διακοπή ακόμη και του συσίτιου στα στρατόπεδα-«camps» αν διαμαρτύρονται!
Το Αφγανιστάν προφανώς δεν είναι «ασφαλής χώρα» για να στέλνονται πίσω πρόσφυγες, καθώς ο ίδιος ο πρόεδρος Τραμπ αποφάσισε να ενισχύσει την αμερικάνικη στρατιωτική δύναμη εκεί με 4000 άνδρες. Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα για μια κυβέρνηση που περιλαμβάνει δηλωμένους φίλους του Τραμπ όπως ο Κοτζιάς και ο Καμμένος και που κανένας υπουργός της δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να καταδικάσει δημόσια την ανοιχτή στήριξη του Τραμπ για τους νεοναζί που οργίασαν στο Σάρλοτσβιλ της Βιρτζίνια.
Η δεξιά πορεία του ΣΥΡΙΖΑ τον έχει φέρει τόσο κοντά στη ΝΔ, ώστε ο πράσινος βάλτος που θέλει να ονομάζεται κεντροαριστερά και διεκδικεί χώρο ανάμεσα στους δυο, μετατρέπεται σε τρελοκομείο. Η Φώφη Γεννηματά, ο Ραγκούσης, ο Καμίνης και διάφοροι άλλοι που διεκδικούν την αρχηγία του σχετικού φορέα κυριολεκτικά δεν ξέρουν πώς να διαμορφώσουν πλατφόρμα που να τους δίνει κάποιες αποστάσεις. Χαρακτηριστική της κατάστασης ήταν η δήλωση του Ραγκούση ότι στόχος στις επόμενες εκλογές πρέπει να είναι να αναδειχθούν σε αξιωματική αντιπολίτευση απέναντι σε μια μελλοντική κυβέρνηση Μητσοτάκη! Ενώ ο υποστηρικτής της Φώφης, Γιάννης Κουτσούκος ζητάει δύναμη για την κεντροαριστερά ώστε να επιβάλει μια «εθνική συνεννόηση», ουσιαστικά την οικουμενική κυβέρνηση με συμμετοχή ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ που διεκδικεί καιρό τώρα ο Λεβέντης της Ένωσης Κεντρώων. Ίσως αν παραιτηθούν όλοι μαζί από τη διεκδίκηση της αρχηγίας και κάνουν έκκληση στον Λεβέντη να τους αναλάβει, ίσως τότε να βρουν μια ταιριαστή λύση στο πρόβλημά τους.
Οι απαντήσεις από τα αριστερά
Όλο αυτό το σκηνικό αναδεικνύει έντονα την ανάγκη για πρωτοβουλίες, παρεμβάσεις και απαντήσεις από τα αριστερά. Με αυτή την πρόκληση έχουν να μετρηθούν οι ηγεσίες της ΛΑΕ και του ΚΚΕ και βέβαια η ΑΝΤΑΡΣΥΑ.
Η ηγεσία του ΚΚΕ έχει προφανώς τη μεγαλύτερη ευθύνη καθώς είναι επικεφαλής της μεγαλύτερης οργάνωσης στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο κινείται αντιφατικά. Υπάρχουν βήματα ανοίγματος προς τις αναζητήσεις του κόσμου της αριστεράς, παραδείγματος χάρη με τη συνέντευξη του Δημήτρη Κουτσούμπα που τοποθετήθηκε θετικά για τα δικαιώματα των Τρανς, αλλάζοντας παλιότερες θέσεις που είχαν σοκάρει την κοινότητα ΛΟΑΤ και τους συμπαραστάτες της απέναντι στις σεξιστικές διακρίσεις. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει οπισθοδρόμηση σε ακραίο απολογητισμό για την περίοδο του Στάλιν. Η Διακήρυξη της ΚΕ για τα 100χρονα της Οκτωβριανής Επανάστασης έλεγε ότι «αυτήν την περίοδο μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο διεξαγόταν στην ΕΣΣΔ γενικά με επιτυχία η πάλη για την ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, την κατάργηση της μισθωτής εργασίας και την κυριαρχία του κοινωνικοποιημένου τομέα της παραγωγής με βάση τον Κεντρικό Σχεδιασμό». Τώρα ο Ριζοσπάστης προχωράει πιο πέρα γράφοντας ότι «ανεξάρτητα από τις υπερβολές στις διώξεις της περιόδου 1936 – 1938, η σοβιετική εξουσία στην ουσία απαντούσε στις αντικαθεστωτικές πράξεις, μιας και οι σκοποί των αντιφρονούντων και του γερμανικού ιμπεριαλισμού συνέκλιναν».8 Με άλλα λόγια, η εφημερίδα του ΚΚΕ θεωρεί συλλήβδην τους παλιούς μπολσεβίκους που εξόντωσε ο Στάλιν ως πράκτορες των Γερμανών!
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν είναι αναγκαία προϋπόθεση για την κοινή δράσης της Αριστεράς το να έχει την ίδια άποψη για τη δεκαετία του 1930 στην ΕΣΣΔ. Ωστόσο, η ηγεσία του ΚΚΕ επιμένει να καταγγέλλει την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και τη ΛΑΕ ως οπορτουνιστές που υπηρετούν αστικά σχέδια με την ίδια ευκολία που αποδέχεται τη σταλινική κατηγορία ότι ο Ζινόβιεφ, ο Μπουχάριν και ο Τρότσκι ήταν πράκτορες των Ναζί! Η ρήξη με αυτή τη σεχταριστική αντιμετώπιση είναι όντως αναγκαία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι υπόλοιπες δυνάμεις της αριστερής αντιπολίτευσης πρέπει να περιμένουν πότε θα μετακινηθεί η ηγεσία του ΚΚΕ. Όταν υπάρχουν πρωτοβουλίες που βάζουν σε κίνηση ισχυρά τμήματα της εργατικής τάξης, όλες οι ηγεσίες της Αριστεράς αναγκάζονται να ανταποκριθούν. Τις μέρες της απεργίας στους Δήμους στις αρχές του καλοκαιριού, το ΠΑΜΕ βάδιζε μαζί με όλους τους απεργούς εγκαταλείποντας την ταχτική των χωριστών συγκεντρώσεων. Αντίστοιχα, όταν άνοιξε το μέτωπο της αντιπαράθεσης με τις απόπειρες της ακροδεξιάς να εμποδίσει την πρόσβαση των προσφυγόπουλων στα σχολεία, σύσσωμη η Αριστερά βρέθηκε σε κοινές διαδηλώσεις στο Πέραμα, στο Ωραιόκαστρο, στο Περιστέρι. Τέτοιες πρωτοβουλίες αποτελούν το κλειδί για να προχωρήσουμε.
Υπάρχει το περιθώριο για τέτοιες κινήσεις; Η απάντηση είναι αναμφίβολα θετική. Ακόμη και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο αριστερός κόσμος που είχε ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ και προδόθηκε από την κυβερνητική πορεία δεν πήγε προς τα δεξιά. Γι’ αυτό άλλωστε τα νεοδημοκρατικά επιτελεία ψάχνουν διαρκώς τρόπους να επιτεθούν στην Αριστερά, όπως έκαναν με αφορμή το Συνέδριο στην Εσθονία «για τα θύματα του Ναζισμού και του σταλινισμού».9 Φοβούνται ότι συνεχίζεται η δυναμική του κόσμου που στράφηκε προς τα αριστερά και έφερε την εκλογική επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 και ότι τώρα ψάχνει στην πέρα από τον ΣΥΡΙΖΑ Αριστερά. Φοβούνται επίσης την επίδραση που μπορεί να έχει η εμφάνιση μαζικής κινηματικής αντίστασης στον Τραμπ και στους νεοναζί φίλους του στις ΗΠΑ.
Μπορούμε να δράσουμε ενωτικά όπως έγινε για τα προσφυγόπουλα και για τους συμβασιούχους των Δήμων; Ασφαλώς μπορούμε να βρεθούμε μαζί στο δρόμο για να κλείσουν τα «γραφεία» της Χρυσής Αυγής όπως μας καλεί η σχετική πρωτοβουλία,10 ασφαλώς μπορούμε να ξεσηκώσουμε απεργιακό κίνημα ενάντια στις απειλές της τρίτης αξιολόγησης για τα συνδικαλιστικά δικαιώματα.
Όπως έγραφε η Εργατική Αλληλεγγύη: «Ο Αλέξης Τσίπρας ξέρει ότι στο επίκεντρο της τρίτης αξιολόγησης από την Τρόικα βρίσκονται οι απαιτήσεις της για περιορισμό των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, παραδείγματος χάρη να απαιτείται πλειοψηφία του 50%+1 των εργαζόμενων ενός χώρου για να μπορεί να πάρει το σωματείο απόφαση για απεργία, δηλαδή να μην γίνεται απεργία με απόφαση της πλειοψηφίας στο ΔΣ του σωματείου ή της πλειοψηφίας στη Γενική Συνέλευση. Συνεργασία με τον Μακρόν σημαίνει ότι η κυβέρνηση αποδέχεται εκ των προτέρων αυτές τις απαιτήσεις.
Είναι μονόδρομος να χτίσουμε έναν απεργιακό ξεσηκωμό ενάντια σε όλα αυτά, αντίστοιχο με το απεργιακό κύμα των συναδέλφων μας στη Γαλλία ενάντια στη “μεταρρύθμιση” του Ολάντ πέρυσι και του Μακρόν τώρα».11 Σίγουρα το διεκδικούμε από τις ηγεσίες όλων των δυνάμεων της αριστερής αντιπολίτευσης.
Η ηγεσία της Λαϊκής Ενότητας μέσα στο καλοκαίρι πήρε την πρωτοβουλία να οργανώσει μια γιορτή που την ονόμασε Unity festival. Η ονομασία ήταν ενδεικτική της απήχησης που έχει το αίτημα για ενότητα στη δράση. Ωστόσο το φάσμα περιορίστηκε στις δυνάμεις με τις οποίες είχε συνεργαστεί η ΛΑΕ στις εκλογές του Σεπτέμβρη 2015 και στη συνέχεια είχαν τραβήξει τις δικές τους διαδρομές όπως η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Οι αυτοπεριορισμοί της ΛΑΕ, όμως, κάνουν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη να πάρει τη σκυτάλη η ΑΝΤΑΡΣΥΑ.
Η τελευταία συνεδρίαση του Πανελλαδικού Συντονιστικού Οργάνου της ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν κατάφερε να καταλήξει σε απόφαση και αυτό έχει ανοίξει τη συζήτηση στο χώρο της για τα αναγκαία επόμενα βήματα. Αυτό είναι μια ευκαιρία για να προσανατολιστεί πιο αποφασιστικά σε όλα αυτά τα καθήκοντα. Ενωτικές πρωτοβουλίες από την ΑΝΤΑΡΣΥΑ έχουν ακόμη πιο μεγάλη σημασία καθώς είναι ο μετωπικός φορέας με τις πιο καθαρές προτάσεις για την αντικαπιταλιστική διέξοδο από την κρίση. Κάθε δικό της βήμα μπροστά ανοίγει μεγαλύτερο χώρο για τις ιδέες και το πρόγραμμα της μεγάλης ανατροπής, εκεί που μπορεί και πρέπει να φτάσει όλο το κίνημα του κόσμου που επιμένει να αντιστέκεται.
Σημειώσεις
- http://www.livemint.com/Industry/aX59TrzyhLG1sOTtcS 5e8I/IMF-keeps-India-growth-unchanged-at-72-in-FY18-and-77-in.html
- http://www.efsyn.gr/arthro/tzanki-tis-reystotitas-i-pagkosmia-oikonomia
- Βλέπε σχετικά στο άρθρο «Κρίση χρέους έτος οκτώ» του Πάνου Γκαργκάνα στο περιοδικό Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 110, Μάης-Ιούνης 2015, http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=769
- Financial Times, 22 Αυγούστου, https://www.ft.com/content/ade8ada8-83f6-11e7-94e2-c5b903247afd
- https://thenextrecession.wordpress.com/2017/08/
- Αναφέρεται στο άρθρο «Κραχ- πέρα από το νεοφιλελευθερισμό» στο περιοδικό Σοσιαλισμός από τα κάτω Νο 71, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2008, http://socialismfrombelow.gr/article.php?id=628
- http://www.efsyn.gr/arthro/ti-dilonei-i-exodos-stis-agores
- http://www.rizospastis.gr/story.do?id=9479179
- Βλέπε σχετικά στην Εργατική Αλληλεγγύη Νο 1288, 30 Αυγούστου 2017
- http://www.antiracismfascism.org/index.php/2015-07-16-09-37-48/item/2213-tessera-xronia-apo-ti-dolofonia-tou-paylou-fyssa-ena-mina-apo-ti-dolofonia-tis-xeder-xagier-stis-ipa-antifasistiki-poreia-savvato-16-septemvri-syntagma-6mm
- http://ergatiki.gr/article.php?id=16764&issue=1288